Twee dagen geleden zei vertrekkend Zuid-Koreaans president Lee Myung-bak in een interview met Dong-A Ilbo dat hij in 2009 door Kim Jong-il benaderd is om Noord-Korea te bezoeken. Via China liet Kim Jong-il weten dat hij graag Lee Myung-bak in Pyongyang zou verwelkomen. Lee liet via de toenmalige Chinese premier Wen Jiabao weten dat er al twee keer eerder een Zuid-Koreaanse president naar Pyongyang was gekomen. Daarom zou hij graag zien dat Kim dit keer Zuid-Korea bezocht. In plaats hiervan ontmoetten een Noord- en een Zuid-Koreaanse delegatie elkaar in september 2009 in Singapore. Toen duidelijk werd dat de Noord-Koreaanse overheid een financiële compensatie verwachtte in ruil voor Lee’s bezoek, werd het idee definitief afgeblazen.
In dit artikel wil ik de eerste twee bezoeken van een Zuid-Koreaanse president aan Noord-Korea bespreken. Hoewel er tijdens de bezoeken zelf weinig is afgesproken of bereikt, zijn ze van grote symbolische waarde geweest voor de toenadering tussen beide Korea’s. Ook zijn er schitterende videobeelden van beide staatsbezoeken, die bij dit artikel gevoegd zijn.
Een diplomatieke primeur: Kim Dae-jung bezoekt Pyongyang in 2000
Kim Dae-jung, president van Zuid-Korea van 1998 tot 2003, is in de eerste plaats bekend vanwege zijn Zonneschijnpolitiek. In 1998 waren de relaties tussen beide Korea’s allesbehalve positief. De landen verkeerden formeel nog steeds in staat van oorlog, de nieuwe leider Kim Jong-il uitte veel agressieve oorlogstaal richting Seoel en in de jaren ervoor waren er nog veel Zuid-Koreanen omgekomen bij terroristische aanslagen geïnitieerd door Pyongyang. De meest indrukwekkende acties hiervan waren het opblazen van een Zuid-Koreaans vliegtuig in 1987, waarbij alle 115 inzittenden om het leven kwamen, en een moordpoging op de Zuid-Koreaanse president Chun Doo-hwan in 1983, die Chun overleefde maar waarbij 21 anderen om het leven kwamen, grotendeels politici en diplomaten.
Om de relaties met het noorden te verbeteren, begon Kim Dae-jung vanaf 1998 de Zonneschijnpolitiek. Hierbij werd het verleden voor het gemak grotendeels vergeten en werd getracht met een schone lei goede relaties met het noorden te beginnen. De grootste successen hierbij waren het opzetten van de Kaesong Industriële Regio, waar Noord- en Zuid-Korea joint ventures in Noord-Korea konden opzetten, en het realiseren van de Kumgangberg Toeristische Regio, waar Zuid-Koreaanse toeristen het noorden konden bezoeken. Ook werden er in Pyongyang herenigingen van verdeelde families georganiseerd, die elkaar meestal sinds de Koreaanse Oorlog (1950 – 1953) niet meer gezien hadden.
In 2000 bezocht Kim Dae-jung Pyongyang. Dit was de eerste keer dat een Zuid-Koreaanse president Noord-Korea bezocht. Er werd groots uitgepakt door Noord-Korea. Bij aankomst was er een enorme welkomstceremonie en werd Kim Dae-jung door zijn ambtsgenoot Kim Jong-il opgewacht en verwelkomd. Een video hiervan is hieronder te zien.
Het staatsbezoek werd als een enorm diplomatiek succes gezien en datzelfde jaar ontving Kim Dae-jung de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn Zonneschijnpolitiek. Enkele jaren na zijn ambtsperiode zou echter bekend worden dat er honderden miljoenen dollars aan Noord-Korea waren betaald om het bezoek en het vestigen van de Kaesong Industriële Regio mogelijk te maken. Dit schandaal vormde een smet op het eerdere succes.
Een voortzetting van de Zonneschijn: Roh Moo-hyun
In oktober 2007 liep president Roh Moo-hyun, opvolger van Kim Dae-jung, over de grens naar Noord-Korea. Hij ontmoette later in Pyongyang Kim Jong-il. Er werd gesproken over vrede en toenadering. Kim Jong-il schonk Roh niet minder dan vier ton matsutakepaddestoelen, die samen ruim 2,5 miljoen dollar waard waren. Dit was nog meer dan wat Kim Dae-jung zeven jaar eerder had ontvangen. Roh schonk filmliefhebber Kim Jong-il een collectie Zuid-Koreaanse films en series, een versierd kamerscherm en een luxe theeservies. Zie hieronder een video van de welkomstceremonie en de ontmoeting tussen Roh en Kim:
Zonsondergang en nieuwe polarisatie
Nadat de conservatieve president Lee Myung-bak in 2008 aantrad als president, kwam de Zonneschijnpolitiek snel ten einde. Er werd een militant beleid ten opzichte van Pyongyang gevoerd, er kwam veel kritiek op de mensenrechtensituatie in het noorden en werd een beëindiging van het Noord-Koreaanse nucleaire programma geëist. Was het in 2006 bij de eerste Noord-Koreaanse nucleaire test nota bene Zuid-Korea die de sancties van de VN tegenhield, bij de tweede test in 2009 liep Lee voorop met het pleiten voor zo scherp mogelijke sancties.
Met het aantreden van de nieuwe president Park Geun-hye volgende week hoeft geen koerswijziging te worden verwacht. De dochter van dictator Park Chung-hee heeft al vaker laten weten geen provocaties van het noorden te zullen tolereren en in dat opzicht het beleid van haar voorloper voort te zullen zetten.