Nederland heeft een aantal generatoren onderweg naar Noord-Korea onderschept voordat deze het communistische land konden bereiken. De apparatuur werd geleverd door een Nederlands bedrijf. Dat schrijft Nederland in een rapport over hoe het land de VN-strafmaatregelen tegen Pyongyang heeft nageleefd.

De Nederlandse autoriteiten kwamen het transport op het spoor door een tip van een EU-land. Het bedrijf dat de goederen leverde, dat in het verslag niet bij naam genoemd wordt, werd hierop direct door inspecteurs bezocht. Zij kregen te horen dat de generatoren enkele dagen voordat Nederland getipt was, verscheept waren.

Hierop werd de route van het schip dat de generatoren vervoerde uitgestippeld, waarna het vaartuig door transpondergegevens kon worden opgespoord. Een transponder is een elektronisch apparaat dat de locatie van schepen doorgeeft. Nederland legde contact met de douane van de eerste haven waar het schip zou aanmeren. Die bevond zich in een andere niet nader geïdentificeerde EU-lidstaat, zo bevestigde het ministerie van Buitenlandse Zaken. Douaniers haalden daar de container met de goederen van het schip af en vervoerden die terug naar Nederland. De onderschepping vond plaats in samenwerking met niet nader genoemde andere EU-landen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wilde niet zeggen om welk bedrijf het ging. Ook over de identiteit van de Noord-Koreaanse zakenpartner werden geen verdere uitspraken gedaan.

De Nederlandse exporteur had zaken gedaan met een in Europa woonachtige Noord-Koreaan, die zich tegenover zijn zakenpartner als Chinees had uitgegeven. Vermoedelijk probeerde hij op deze wijze sancties van de VN en de EU tegen het leveren van bepaalde goederen aan Pyongyang te omzeilen. De transporten werden via logistieke bedrijven in China naar Noord-Korea verscheept. Op die wijze kon de eindbestemming worden verhuld, zo gaf de Noord-Koreaanse handelspartner toe na ondervraging. Hij bekende dat dit het derde transport naar Noord-Korea was dat hij op deze wijze organiseerde.

Bedrijf niet vervolgd

Noord-Korea hanteert een reeks technieken om inspecties van scheepstransporten te vermijden. Zo varen Noord-Koreaanse schepen vaak onder vlaggen van andere landen. Ook worden geregeld transponders lange tijd uitgezet, waardoor vaartuigen niet zichtbaar zijn op de radar. Noord-Koreaanse bedrijven die sancties aan hun broek krijgen, worden vaak opgedoekt en zien vervolgens onder een nieuwe naam een dag later weer het levenslicht.

Het betrokken Nederlandse bedrijf was er niet van op de hoogte dat de generatoren niet naar China, maar Noord-Korea zouden gaan. De onderneming wordt dan ook niet vervolgd en is volgens Nederland niet schuldig aan het schenden van VN-sancties.

In 2017 gaf geen enkele in Nederland gevestigde financiële instelling aan dat jaar zaken te hebben gedaan met Noord-Korea. Wel ontving de Autoriteit Financiële Markten (AFM) via diplomatieke kanalen een tip dat een instelling mogelijk betrokken was bij het schenden van EU-sancties tegen Pyongyang. Er werd tweemaal inspectie gedaan bij de organisatie, waarvan eenmaal onaangekondigd. Daarbij werden geen bewijzen voor de aantijgingen gevonden.

De onderscheppingsactie vond vorig jaar plaats en werd in december al in een implementatierapport aan de Verenigde Naties bericht, maar wordt nu pas opgepikt. Het verslag ging over in augustus en september opgelegde sancties, waarin onder meer bepaald werd dat olie- en petroleumexport naar Noord-Korea drastisch wordt teruggebracht en dat visa van Noord-Koreaanse (dwang)arbeiders in andere landen niet meer verlengd mogen worden.

Arbeiders

Afgelopen oktober stelde de Europese Unie de strengste economische sancties tegen Pyongyang in tot nu toe. EU-lidstaten mogen op geen enkele wijze meer in Noord-Korea investeren. Ook werd een olie-embargo ingesteld en werden de tegoeden van drie Noord-Koreaanse personen en zes bedrijven bevroren.

Voor die tijd was het niet verboden voor EU-landen om zaken te doen met Pyongyang, zolang dit niet gebeurde in de wapenindustrie, mijnbouw en andere sectoren die de omstreden kernwapen- en raketprogramma’s van Pyongyang ten goede zouden komen. Hoewel generatoren geen militaire producten zijn, zouden zij wel een rol kunnen vervullen in de ondersteuning van het Noord-Koreaanse atoomprogramma.

In 2016 importeerde de Europese Unie voor slechts 6 miljoen aan goederen uit Noord-Korea en werd voor 19 miljoen uitgevoerd. Het gros van de export bestond uit industriële goederen. Het is niet bekend hoeveel van de import en export voor rekening van Nederland komt.

De belangrijkste inkomstenbron voor Pyongyang in Europa zijn de honderden Noord-Koreaanse arbeiders die in Polen werken in de bouw en de scheepsbouw. Zij werken daar vaak meer dan 12 uur per dag onder erbarmelijke omstandigheden. Vaak krijgen zij niet of nauwelijks betaald. Hun loon gaat namelijk naar het Noord-Koreaanse regime.

Een eerdere versie van dit artikel werd op 10 januari gepubliceerd bij NRC