Recensie Yodok III – The Sky Flashes. The Great Sea Yearns

Eens een keer iets anders. Af en toe recenseer ik albums of concerten voor Gonzo (circus). Alweer een tijdje terug vroeg Dirk Serries mij of ik het nieuwste album van zijn band Yodok III wilde recenseren. Als liefhebber van al Serries’ projecten zei ik direct ja. Ik plaats de bespreking hier omdat het album en de band refereren aan de mensenrechtenschendingen in Noord-Korea.

Yodok III. Dat is de naam die de Belg Dirk Serries, de Noor Kristoffer Lo en de Zweed Tomas Järmyr kozen voor hun drone/freejazz-project (voortgekomen uit het duo Yodok van het laatstgenoemde tweetal). Een naam die bij mij heftige associaties oproept met het Noord-Koreaanse concentratiekamp voor politieke gevangenen Yodok, waar de afgelopen decennia honderdduizenden ‘staatsvijanden’ zijn gedood, gemarteld en tot slaven zijn gemaakt. Veel gedetineerden werden naar het kamp gestuurd voor ‘contrarevolutionaire misdaden’, zoals het kijken van Hollywoodfilms, het onvoldoende prijzen van de Grote Leider of het tappen van moppen over Kim Jong-un.

Die associatie was blijkbaar precies waar de heren op hadden gemikt. Lo en Järmyr kozen de naam om aandacht te vragen voor en te protesteren tegen de gruwelijke kampen in de communistische staat. Yodok (of Kamp 15) is het grootste kamp van het land en werd door Kang Chol-hwan beschreven in zijn hartverscheurende boek De aquariums van Pyongyang. Het boek wist veel mensen te raken, onder wie de Amerikaanse president George W. Bush, die Kang uitnodigde op het Witte Huis.

Maar dan de muziek. Het self-titled debuut werd in 2014 terecht lovend ontvangen en eindigde onlangs op vele jaarlijstjes. Tubaspeler Lo en drummer Järmyr namen eerder als Yodok een EP en full-length op. Ze benaderden Dirk Serries, die eerder muziek uitbracht onder aliassen Vidna Obmana en Fear Falls Burning, na het horen van zijn plaat Frenzy of the Absolute die in 2008 verscheen onder de laatste noemer.

Toen ik vernam dat het drietal nog geen jaar na het debuut met net geen anderhalf uur aan nieuwe muziek zou komen, was mijn aandacht dan ook gewekt. De dubbelelpee is de derde release op het door Serries gerunde sublabel A New Wave of Jazz, dat resideert onder Tonefloat. Hopende dat het trio de hooggestemde verwachtingen waar kon maken, zette ik op een koude winterdag de langspeler met de monumentale titel The Sky Flashes. The Great Sea Yearns. aan.

De openingstrack Watching The Stone Of Celestial Flaw Rush Down begint met wat subtiel doch steeds verder aanzwellende onheilspellende drones waar een hoge toon tussendoor piept – als een afgezwakte echo van ijzingwekkend gekrijs. Is dit een schreeuw om recht van Noord-Koreaanse gevangenen? Een roep om aandacht van de wereld om dit lijden niet te negeren? Men kan slechts gissen…

Dan zetten de drums in – en hoe. Järmyr benut op creatieve wijze ieder onderdeel van zijn drumstel, wat met veel tempowisselingen en variatie gepaard gaat. Ondertussen omringen Serries en Lo deze freejazzpercussie met een draaikolk van donkere drones en andere duistere effecten. Het tollende geheel geeft de luisteraar een gevoel van yin en yang, waarbij de sereniteit van de drones en de onrust van de percussie een harmonieuze eenheid vormen – waarbij er tevens een zekere onrust in de dronewanden en een bepaalde geruststelling in het drumgedreun schuilt.

Uiteindelijk wijken de drones voor de genadeloze slagen van Järmyr. Na een kakofonische percussie-uitbarsting, het moment dat de steen der astrale gebreken met een knal neerkomt, eindigt het nummer zoals het begon: met een zuivere rust van troostende tonen. Er is na alle geweld, net als bij Kang, licht aan het einde van de tunnel. In de oren van de luisteraar blijft desondanks echo van het drumcrescendo hangen – als het voor ons onhoorbare lijden van de tienduizenden gevangenen in Yodok.

De B-zijde van de eerste elpee vervolgt met In A Realm Of Wander Behold The Fleeting Shadows Exclaim In Delight, met net geen negentien minuten het kortste nummer van het album. Wederom wordt kalm ingezet met rustig in- en uitademende drones die beelden oproepen van een stil, roerloos zeeoppervlak. Langzaam, heel langzaam, borrelen steeds meer tonen vanuit de diepte naar boven – die het smachten van de zee uit de albumtitel voelbaar maakt. Deze komen niet als ontwrichtend stormgeweld, verre van, maar veeleer als een zoetzilte harmonie van rustig ruisende golven. Eenieder die op een stille zomerdag eens het strand heeft bezocht kan zich inbeelden hoe dit voelt.

De drones golven lange tijd door tot aan het eind het zeegevoel plaatsmaakt voor een meer hemelse sensatie. Wanneer je de plaat door een hoofdtelefoon luistert (sowieso een aanrader) en de ogen sluit geven de aanzwellende tubaklanken van Lo het idee te worden verwelkomd door een engelenkoor van koperblazers. Mogelijk zijn de ‘vluchtende schaduwen’ uit de titel wel Noord-Koreanen die Kamp 15 zijn ontvlucht, die het nu uitroepen van vreugde, maar schimmen zijn van wie ze eens waren. Het meest abstracte en minst variërende nummer van de langspeler – maar zeker niet het minst mooie.

Yodok III live

De tweede plaat opent met het ge-echo van een harmonie die te ontwaren is tussen het gerammel van het slaan op en met diverse objecten. Gaandeweg zwellen de schitterende drones weer aan die de luisteraar overvallen, zoals schoonheid je wel vaker overvalt te midden van het geroezemoes van het alledaagse. Met het in intensiteit toenemende For Seconds He Felt The Grandeur Of Devastation lijkt de grandeur op enkele momenten haast tastbaar – maar blijft toch buiten bereik.

Järmyr zet wederom een rap en gevarieerd drumspel in, maar krijgt het trage doch loodzware tij van wenende drones ditmaal niet klein. Uit de tornado van snoeihard raggende percussie stijgt een aantal joelende langgerekte tonen op die het lijken uit te schreeuwen van vreugde. Een echo van feestgedruis bereikt ons vanuit de toekomst, waar de Noord-Koreanen hun bevrijding vieren van willekeurige detentie, dwangarbeid, foltering en een repressief regime. Toch is de laatste ademtocht van het nummer een duistere, met dreigende drums en wegstervend gejuich, alsof de makers ons eraan willen herinneren dat het hier nog steeds om een klank uit een nog steeds niet gerealiseerd vooruitzicht gaat.

De langspeler wordt afgesloten met Together We Transcend Into This Wreckage Called Heart, de langste track van The Sky Flashes. The Great Sea Yearns. In tegenstelling tot de drone-intro’s van voorgaande nummers opent de afsluiter met het gefluit van suizende bekkens. Een stormachtige nacht openbaart zich. Drones komen als echo’s van donder waarlangs het janken van een gure wind blaast. Drums tikken als fikse regen- en hagelslagen op de ramen. Een bliksemschicht trekt horizontaal over de hemel en licht de lucht op.

Het barre weer gaat weer over in het vertrouwde doch altijd verrassende spel van drum ’n drones, hoewel de storm lijft nagalmen in enkele geluidseffecten. De titel herinnert eraan dat veel Noord-Koreanen hun hart moeten uitschakelen om te overleven in hun onderdrukkende maatschappij en dat wanneer ze dit hart later herontdekken erachter komen dat het flink beschadigd is geraakt. Na een wederom creatief en vindingrijk percussiespel ramt Järmyr nog een paar keer hard op de trommels (als een vertraagd einde van een Motörheadnummer in live-uitvoering). Dan kabbelt de drone nog even rustig voort als een bescheiden bergbeekje. Met een laatste zucht en zang van twee minuten gaat deze liggen: zowel de rust als het hart zijn hervonden.

Met dit treffende en sfeervolle einde besluit deze imposante plaat. Het al hoge niveau van het self-titled debuut is met dit meer uitgesponnen en wilde album zeker geëvenaard en in mijn ogen zelfs ruimschoots overtroffen. De betoverende drones van de gitaar en tuba die in een harmonieuze wervelwind samenkomen met het knappe en immer verrassende drumspel maken van iedere luisterbeurt een nieuw en uniek avontuur. Deze belevenissen doen denken aan het verloop van Godspeed You! Black Emperor-liedjes, die met een bitterzoet begin en duistere, vaak lugubere omzwervingen toch altijd eindigen in een louterend crescendo en een gevoel dat alles wel goed komt. Het heerlijke doch ongrijpbare geluid van Yodok III vereist en verdient een aandachtige muziekbeleving, die zich rijkelijk uitbetaalt.

Het album is in zijn geheel hier op Bandcamp te beluisteren. Bestellen kan via Tonefloat.

Recensie Drents Museum: Een kijkje in de kunstkamer van Kim Jong-un

Op 3 april opende in het Drents Museum De Kim Utopie, een tentoonstelling met ruim 80 Noord-Koreaanse schilderijen en werken op papier. Lieflijke familietaferelen, heroïsche soldaten en arbeiders (allebei strijders voor het Noord-Koreaanse arbeidersparadijs) en odes aan de leider sieren aan de wanden in Assen. De schilderijen zijn in de periode van 1960 tot 2010 door professionele Noord-Koreaanse schilders in staatsdienst gemaakt.

Ik bezocht het museum voor cultuurmagazine 8WEEKLY en schreef een recensie over de tentoonstelling, waarin ik ook inga op de bijzondere symboliek die te zien is en op de functie van kunst binnen de Noord-Koreaanse samenleving. Tevens bespreek ik hoe veel artistieke vrijheid schilders in het totalitaire Noord-Korea hebben en of er nog wat variatie binnen die socialistisch realistische stroming te vinden is.

Ten slotte is in Assen ook een fototentoonstelling te zien, die juist een kritischer beeld vestigt op het land. Met bijzondere fotografie en bewerking wordt het utopische Noord-Koreaanse zelfbeeld eigenzinnig onder de loep genomen door tien fotografen. Ook die beelden komen in mijn recensie aan de orde.

U kunt mijn recensie hier lezen.

Il-sŏn en Sŏng-ho, Het gieten van het eerste staal, (slogan refereert aan titel eerste toespraak Kim Il Sung, 14 oktober 1945), z.j., werk op papier, collectie Ronald de Groen

Il-sŏn en Sŏng-ho, Het gieten van het eerste staal, (slogan refereert aan titel eerste toespraak Kim Il Sung, 14 oktober 1945), z.j., werk op papier, collectie Ronald de Groen

Kim Ch’ŏl-wŏn, Een februari-ochtend, 2003, werk op papier, collectie Ronald de Groen

Kim Ch’ŏl-wŏn, Een februari-ochtend, 2003, werk op papier, collectie Ronald de Groen

Rim Myŏng-il (Nampo City Art Studio), De echo van Pusan, 2003, olieverf op doek. Noord-Koreaanse cheerleaders tijdens Aziatische spelen in Pusan (Zuid-Korea), collectie Ronald de Groen

Rim Myŏng-il (Nampo City Art Studio), De echo van Pusan, 2003, olieverf op doek. Noord-Koreaanse cheerleaders tijdens Aziatische spelen in Pusan (Zuid-Korea), collectie Ronald de Groen

Alice Wielinga, North Korea Soldiers (from the serie A Life Between Propaganda and Reality), © Alice Wielinga

Alice Wielinga, North Korea Soldiers (from the serie A Life Between Propaganda and Reality), © Alice Wielinga


Han Hŭi-bok (Central Arts Studio), Kye Sun-hŭi, Noord-Koreaanse judo atlete die verrassend als 16-jarige een gouden medaille veroverde tijdens de Olympische spelen in Atlanta), olieverf op doek, collectie Ronald de Groen

Han Hŭi-bok (Central Arts Studio), Kye Sun-hŭi, Noord-Koreaanse judo atlete die verrassend als 16-jarige een gouden medaille veroverde tijdens de Olympische spelen in Atlanta), olieverf op doek, collectie Ronald de Groen

Deze activist stuurde 80.000 dvd’s van The Interview naar Noord-Korea

Lee Min-bok vluchtte twintig jaar geleden uit Noord-Korea tijdens een grote hongersnood, waarbij honderdduizenden mensen om het leven kwamen. Sindsdien heeft Lee een fijn en goed bestaan opgebouwd in Zuid-Korea. Maar hij blijft zich als activist inzetten om zijn oude landgenoten te helpen. Zijn laatste actie: het sturen van tienduizenden dvd’s van comedyfilm The Interview naar het gesloten land van Kim Jong-un.

Lee knoopt vlak voor de grens die het communistische noorden scheidt van het democratische zuiden pakketten met dvd’s aan grote, langwerpige ballonnen. Hij stuurt ook dollarbiljetten en pamfletten mee. Sinds januari heeft hij al viermaal ’s nachts een groep ballonnen naar Noord-Korea gestuurd, afgelopen zaterdag voor het laatst. De activist zond in totaal ruim 80.000 exemplaren van The Interview, een platte comedy van Seth Rogen en James Franco waarin Kim Jong-un (gespeeld door Randall Park) in opdracht van de CIA door twee oenen wordt vermoord:

Niet ongevaarlijk

Dat dit niet geheel zonder risico is, weet Lee maar al te goed. Op Noord-Koreaanse propagandawebsites wordt hij uitgemaakt voor “menselijk afval” en “minder dan een beest”. Onlangs ontving hij een e-mail waarin stond dat zijn “hoofd door de ijzeren knuppel der gerechtigheid verpulverd” zou worden en zijn armen “aan stukken gereten door de dolk des oordeels” als hij door zou gaan met zijn ballonacties. Hij traceerde de oorsprong van de e-mail naar de Chinese stad Shenyang, waar veel Noord-Koreanen werken en waar een Noord-Koreaans consulaat is gevestigd. De mail wordt nu onderzocht door de Zuid-Koreaanse autoriteiten.

Maar dat is niet het enige. In oktober vorig jaar schoten Noord-Koreaanse militairen op de ballonnen toen ze de grens over zweefden. Sindsdien wordt Lee tot zijn ergernis vergezeld door politieagenten en militairen wanneer hij ballonnen gaat oplaten. Veel Zuid-Koreaanse politici zijn ook tegen de acties van Lee en anderen, omdat deze de al moeizame banden met Noord-Korea zouden schaden en provocaties van Pyongyang in de hand zouden werken. De kritiek is niet aan Lee besteed. Hij laat zich niet intimideren of van de wijs brengen – niet door Noord-Korea, niet door Zuid-Korea.

Een eerdere uitzending van ODN over de ballonacties van Lee, waarin hij ook zelf aan het woord komt:

‘Platte, vulgaire film’

Maar waarom stuurt Lee dan juist exemplaren van The Interview? De Amerikaanse lachfilm is dan wel kritisch tegenover het regime van Kim Jong-un, de film wordt vooral gekenmerkt door plas-, poep- en erectiegrappen. Reacties van Noord-Koreaanse vluchtelingen die de film zagen lopen sterk uiteen. Lee slaagde er zelf nota bene niet in de comedy uit de kijken omdat hij hem te slecht, flauw en vulgair vond.

Maar daar is het Lee uiteindelijk niet om te doen. Hij zegt de Noord-Koreanen de waarheid te willen vertellen over hun regime aan de hand van deze film. Lee:

“Noord-Korea haat deze film omdat hij Kim Jong-un laat zien als mens en niet als god. De film maakt korte metten met de verheerlijking van de leider. Als je in Noord-Korea de waarheid vertelt, betekent dat je dood. Maar door vanaf hier deze ballonnen op te laten, kan ik veilig de waarheid vertellen.”

Sony-hack

Ook Sony, dat de film uitbracht, kreeg te maken met dreigingen uit Noord-Korea. Pyongyang deed vorig jaar een oproep om de film niet uit te brengen omdat deze vol met smaad, laster en propaganda zou zitten. Toen dit niet werkte, voerden Noord-Koreaanse hackers volgens de FBI een cyberaanval uit op Sony, waarbij films, interne e-mails en privacygevoelige gegevens van het bedrijf op straat kwamen te liggen. Ook werd gedreigd met een aanslag als de comedy zou worden uitgebracht. Sony trok de film aanvankelijk terug, maar uiteindelijk ging The Interview alsnog in première.

Lee is ervan overtuigd dat zijn acties vrede op het schiereiland en de hereniging van Korea zullen bespoedigen:

“We kunnen met deze ballonnen helpen de hereniging te bewerkstelligen. De Zuid-Koreaanse overheid investeert miljoenen in het bouwen van een F-22-straaljager die niet voor vreedzame doeleinden is maar die zij wel beweert nodig te hebben. Waarom moeten burgers zoals ik deze acties in de duisternis uitvoeren?”

Bekijk hier een documentaire van VICE over Zuid-Koreaanse ballonacties en de discussie hieromtrent:

Een eerdere versie van dit artikel werd op 8 april 2015 gepubliceerd door NRC.

Komende zaterdag brunchvoordracht bij tentoonstelling ‘De Kim Utopie’ in Assen

Komende zaterdag 11 april geef ik van 11.00 tot 12.30 uur een brunchvoordracht in Warenhuis Vanderveen in Assen ter introductie van de bijzondere tentoonstelling De Kim Utopie in het Drents Museum, waar circa 80 Noord-Koreaanse schilderijen en werken op papier worden getoond. Bij de lezing in de Buningzaal zijn een uitgebreid lunchbuffet en twee vrijkaarten voor het museum inbegrepen. De kosten bedragen 14,50 euro per persoon.

An Ch’ang-gi, ‘Een scene uit de Koreaanse oorlog’, 1991, olieverf op doek.

Geschiedenis, cultuur en actualiteit

Tijdens de lezing vertel ik over wat voor land Noord-Korea is en hoe deze unieke natie zich door de geschiedenis heen heeft ontwikkeld.
Ook belicht ik enkele belangrijke Noord-Koreaanse historische en culturele thema’s die u helpen om de kunstwerken in het Drents Museum beter te interpreteren en begrijpen. Hoewel Noord-Koreaanse kunst vrijwel altijd een geïdealiseerde versie van de werkelijkheid geeft, kennen de aanwezige schilderijen opvallend veel variatie en nuances. Ook is kennis van de ons vreemde iconografie en symboliek een vereiste om de schilderijen volledig te kunnen doorgronden.

Noord-Korea wordt wel de laatste stalinistische staat genoemd en staat bekend als één van de meest gesloten en mysterieuze naties ter wereld. Mede om die reden is er doorgaans veel aandacht voor het Aziatische land. Maar ook omdat Noord-Korea uniek, bijzonder en eigenzinnig is. In de voordracht wordt besproken hoe we dit onbekende en vaak vreemde land beter kunnen leren begrijpen.

Afbeelding-HighRes-Uits-def

Op bovenstaande foto is een 20 meter hoog bronzen standbeeld te zien van Kim II-sung (1912 – 1994), die Noord-Korea met harde hand regeerde van 1948 tot zijn dood – bijna een halve eeuw. Het standbeeld staat naast een even groot standbeeld van zijn zoon en opvolger Kim Jong-il (1941/2 – 2011) in hartje Pyongyang. Het “heilige” gebied waar het standbeeld staat, ligt op de Mansudae (Mansu-heuvel).

Veel van de Noord-Koreaanse schilderijen zijn gewijd aan de “Grote Leider”, maar in de kunstwerken wordt vaak ook aandacht besteed aan heroïsche soldaten, hardwerkende arbeiders en het familieleven. In de lezing komt ter sprake waarom deze thema’s en personen zo’n belangrijke rol spelen in de officiële Noord-Koreaanse kunst.

Han Hŭi-bok (Central Arts Studio), Kye Sun-hŭi, Noord-Koreaanse judo atlete die verrassend als 16-jarige een gouden medaille veroverde tijdens de Olympische spelen in Atlanta), olieverf op doek.

Deze maand verschijnt een recensie van De Kim Utopie van mijn hand. Een link naar deze recensie zal na publicatie op deze website worden geplaatst.

Over mij

Casper van der Veen is een historicus gespecialiseerd in Rusland en Noord-Korea en werkt als journalist voor NRC. Verder werkt hij momenteel aan een populair-wetenschappelijk boek over de geschiedenis van Noord-Korea (1945 – heden). Hij treedt geregeld op als Noord-Koreadeskundige op de radio, in de geschreven media en tijdens lezingen en debatten.

Aanmelding

Aanmelden voor het ‘Kadetje Cultuur’ kan via kadetjecultuur@vanderveen.nl of 06 17 91 00 13. De voordracht kost € 14,50 inclusief uitgebreid brunchbuffet en twee vrijkaarten voor het Drents museum.

Meer informatie:
Johan Schurer, Marketing Natuurlijk
06 20 93 39 11
info@marketingnatuurlijk.com

Il-sŏn en Sŏng-ho, Het gieten van het eerste staal, (slogan refereert aan titel eerste toespraak Kim Il Sung, 14 oktober 1945), z.j., werk op papier.