Na zes weken afwezigheid is de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un dinsdag weer in het openbaar verschenen. Steunend op een wandelstok en met een brede lach op zijn gezicht was Kim te zien op staatstelevisiezender KCTV, terwijl hij een rondleiding kreeg door een nieuw wooncomplex voor wetenschappers in Pyongyang. Ook staatskrant Rodong Shinmun drukte foto’s van Kims bezoek af.

De wildste geruchten deden de afgelopen weken de ronde over de leider. Hij zou lijden aan jicht, diabetes of een verwonding aan zijn been. Sommigen speculeerden zelfs dat Kim was getroffen door een hersenbloeding. Andere analisten dachten dat er sprake was van een coup en dat Kim van zijn troon was gestoten. Die stroom aan speculaties zal nu wat getemperd worden.

De staatsmedia berichtten op de gebruikelijke flamboyante toon dat Kim tijdens de rondleidingen ‘de noodzakelijke stappen nam op liefdevolle wijze’. Over Kims afwezigheid, de reden voor de wandelstok of wanneer de rondleidingen plaatsvonden werd niets gezegd. Ook tijdens zijn afwezigheid prees de propagandamachine Kim als de ‘leider van de revolutie’. Behalve een terloopse opmerking dat de leider aan ‘ongemakken‘ zou lijden werd niet ingegaan op Kims gezondheid. Wel was op de laatste beelden voor zijn verdwijning te zien hoe het staatshoofd zichtbaar was aangekomen en moeite had met lopen.

Zonder ook maar iets te doen wist Noord-Korea wederom alle ogen van de wereld op zich gericht te krijgen. Door slechts de zon waaromheen de alomtegenwoordige persoonlijkheidscultus draait tijdelijk uit beeld te verwijderen kreeg het stalinistische land meer aandacht dan het in tijden had genoten. Het hele incident onderstreept ook eens te meer hoe moeilijk het voor buitenstaanders en deskundigen is wat zinnigs te zeggen over wat er in Noord-Korea gebeurt.

De afwezigheid van Kim was opmerkelijk omdat de zwaarlijvige leider normaal in Noord-Korea niet van de buis is weg te denken. De persoonlijkheidscultus werd in de jaren veertig begonnen door de stichter van het land, Kim Il-sung, maar met name Kim Jong-un is normaliter gek op media-aandacht. Toch is het niet de eerste keer dat het staatshoofd tijdelijk uit beeld verdwijnt. In 2012 was hij ook al eens drie weken niet te zien. Zijn vader en politieke voorganger Kim Jong-il, die geen fan was van alle media-aandacht, trok zich geregeld een paar weekjes terug.

Een Zuid-Koreaanse analist denkt dat er meerdere redenen zijn waarom Kim zich weer heeft laten zien. Door aan te tonen dat er niets aan de hand is zou de leider geruchten uit het buitenland willen ontkrachten dat hij niet langer de baas is in het communistische land, aldus Noord-Koreadeskundige Cheong Seong-chang van het Sejong-instituut. Aan de burgers van Noord-Korea zou het staatshoofd juist willen bewijzen dat hij een leider is die, ondanks zijn wandelstok, de pijn verbijt en doorwerkt.

“Kim lijkt te willen laten zien dat er niets met hem aan de hand is”, aldus Cheong. “Als hij dat niet had gedaan, zouden nog wildere speculaties te kop opsteken en zou er onrust kunnen ontstaan onder de burgers van Noord-Korea. Ook konden buitenlandse plannen om het Noord-Koreaanse systeem aan te pakken dan wel eens een kans hebben gekregen.”

Nooit eerder werd een Noord-Koreaanse leider getoond die met een wandelstok loopt. Kim Jong-il had na een beroerte in 2008 ook moeite met lopen, maar gebruikte geen hulpmiddelen om zich voort te bewegen. Ook de stichter van het land en grootvader van de huidige leider, Kim Il-sung, wandelde tot zijn dood op 82-jarige leeftijd zonder problemen.

Op de meest recente beelden is te zien dat Kim in vier maanden tijd zo’n tien kilo is afgevallen, zegt Cheong. De analist denkt dat Kim aan zijn linkerenkel is geopereerd. Op de wandelstok na, lijkt de leider in goede gezondheid te verkeren.

Cheong Seong-chang van het Sejong-instituut

“In Noord-Korea voelen de mensen Kims aanwezigheid altijd, zelfs als hij afwezig is”, zegt Korea-deskundige Scott Snyder van de Amerikaanse denktank CFR. “De buitenlandse media zien de absentie van Kim als een teken dat er wat mis is, zonder dat er verder in Pyongyang indicaties zijn voor een onrustige of instabiele situatie.”

Buitenlandse regeringen gingen de afgelopen weken dan ook niet mee in het speculatiecircus rondom een eventuele coup. De Verenigde Staten, China en Zuid-Korea lieten de afgelopen dagen alle drie weten dat zij geen verandering in de Noord-Koreaanse machtsstructuur zagen en dat wat hen betreft Kim nog altijd heer en meester is in het communistische land.

Andere analisten denken dat achter de lange afwezigheid van Kim wel eens een vooropgezet plannetje kan schuilen. Volgens Korea-expert van de Universiteit van Chicago Bruce Cumings was de verdwijntruc ‘waarschijnlijk een manier om aandacht te trekken, die zeker heeft gewerkt’.

“Het noorden voert de laatste tijd een diplomatiek offensief uit in Europa en daarbuiten. Het land voelt zich geïsoleerd en is dat ook”, aldus Cumings. “Al dit gedoe zorgt ervoor dat ze weer op de voorpagina’s prijken.”

Bruce Cumings

Ook hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden Remco Breuker denkt dat Noord-Korea met een charmeoffensief tegenover het buitenland bezig is. “Als je kijkt naar hoe Pyongyang zich momenteel gedraagt, lijkt het erop dat het land in economisch zwaar weer verkeert en bang is voor de toekomst”, aldus Breuker in een telefoongesprek. Meerdere berichten wijzen er volgens hem op dat Noord-Korea wanhopig op zoek is naar geld.

Kim Jong-un volgde in december 2011 zijn vader op nadat deze was overleden aan een hartaanval. Veel gevluchte Noord-Koreaanse oud-hoogwaardigheidsbekleders menen dat niet Kim aan de touwtjes trekt, maar het Departement van Organisatie en Begeleiding (OGD), dat bestaat uit oude kameraden van Kim Jong-il. Kim Jong-un zou volgens hen niet meer dan een stroman zijn.