Recensie Broederstrijd in Korea

In Broederstrijd in Korea gaat historica Sheila Miyoshi Jager in op hoe de opsplitsing van Korea in 1945 uiteindelijk zou uitmonden in de Koreaanse Oorlog (1950-1953) en hoe dit conflict zeven decennia sinds de wapenstilstand continu na blijft etteren. Voor NRC Handelsblad recenseerde ik dit boek.

Toen de Verenigde Naties met een leger van ruim twintig nationaliteiten ingreep in de Koreaanse Oorlog wachtte een onverwachte uitdaging om in de eetgewoonten van alle militairen te voorzien. Voor de Turken werd een dieet zonder varkensvlees geregeld via een Japanse visconservenfabriek. Grieken wensten op het orthodox paasfeest vijftien levende lammeren voor hun feestmaal. De meeste Indiërs wilden weer alleen een vegetarisch potje. Ook de kleding was soms een probleem: een Thailander mat gemiddeld korter dan een Nederlander.

In Broederstrijd in Korea gaat historica Sheila Miyoshi Jager in op hoe de opsplitsing van Korea in 1945 uiteindelijk zou uitmonden in de Koreaanse Oorlog (1950-1953) en hoe dit conflict zeven decennia sinds de wapenstilstand continu na blijft etteren. Hoewel het het eerste grote ‘hete’ conflict van de Koude Oorlog was en een van de meest vernietigende slagvelden van de twintigste eeuw opleverde, staat de strijd bekend als de ‘Vergeten Oorlog’.

De tekst begint in 1945 bij de dekolonisatie én opdeling van Korea. Besproken wordt hoe Washington en Moskou beide Korea’s inrichtten naar hun eigen voorbeeld – met uiteindelijk desastreuze gevolgen. De helft van de totale tekst is vervolgens gewijd aan de Koreaanse Oorlog, waarna nog hoofdstukken volgen over de Koude Oorlog en de periode sindsdien.

Broederstrijd in Korea bevat veel interessante analyses en anekdotes, die zelfs voor veel kenners nog onbekend zullen zijn. De voorbeelden van lomp gedrag waarmee de Chinese dictator Mao Zedong Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov treiterde, zijn bijzonder geestig. En bij vredesbesprekingen kreeg de Amerikaanse onderhandelaar een kinderstoeltje en de Noord-Koreaanse vertegenwoordiger een extra hoge stoel. ‘Generaal Nam Il [stak] een goede 30 centimeter boven mijn onwillig verlaagde positie uit’, memoreert de Amerikaan.

Omkoping

Interessant is ook hoe de complexiteit van het ‘Koreaanse vraagstuk’ aan de oppervlakte komt wanneer de Amerikaanse president Jimmy Carter voorstelt de tienduizenden Amerikaanse troepen terug te trekken uit Zuid-Korea. Niet alleen was de Zuid-Koreaanse president Park Chung-hee (die zelfs Amerikaanse congresleden omkocht om de aftocht te voorkomen) hiertegen gekant, maar ook vijanden China en de Sovjet-Unie bleken de ‘imperialistische’ militairen toch liever op het schiereiland te houden – om de impulsieve Kim Il-sung in toom te houden. Miyoshi Jager zet verder uitstekend uiteen hoe het ook niet altijd koek en ei was tussen bondgenoten Washington en Seoul.

De ongekende wreedheid van de Koreaanse Oorlog komt in het bijzonder aan bod in het hoofdstuk over de krijgsgevangenkampen. Voor dit deel put Miyoshi Jager uit persoonlijke ervaringen van geïnterneerden, waaruit uitgebreid geciteerd wordt. Daardoor wordt het leed van de veelal jonge militairen voelbaar.

Jammer dus dat elders in het boek de persoonlijke ervaringen dun gezaaid zijn. Er worden soms citaten aangehaald van burgers, maar de focus blijft op de machthebbers en gezagvoerende militairen. Dit resulteert erin dat het boek een prima overzicht geeft van het verloop van de strijd en de politieke ontwikkelingen in beide Korea’s, de VS, China en de Sovjet-Unie – maar dat het maatschappijbeeld in Noord- en Zuid-Korea weinig aan het licht komt.

Broederstrijd in Korea verscheen in 2013 al in het Engels, maar is nu voor het eerst in Nederlandse vertaling beschikbaar. De flaptekst belooft dat het boek is bijgewerkt ‘tot de ontmoeting van de Koreaanse leiders met de Amerikaanse president Trump in 2019’. Frappant en slordig dus dat Trump na de derde alinea van het voorwoord nergens in het boek meer genoemd wordt.

Mao en Chroesjtsjov

Zulke uitglijders bevat het boek verder niet. Wel overheerst vaker het gevoel dat gebeurtenissen van enorm belang voor de Koreaanse Oorlog wel héél kort besproken worden. De amfibische landing bij Incheon moet het met twee luttele alinea’s doen. Dat terwijl dit een van de meest imposante (en riskante) militaire manoeuvres van de twintigste eeuw was, die bovendien de intrede van het VN-commando in de Koreaanse Oorlog inluidde en de volledige verovering van Zuid-Korea ternauwernood wist te stoppen. Ook de wapenstilstand van 1953 die na twee jaar onderhandelen eindelijk zorgde voor een einde van de strijd wordt in anderhalve alinea afgedaan.

Dat terwijl andere zaken die hooguit zijdelings betrekking hebben op het inter-Koreaanse conflict in paginalange beschouwingen uiteen worden gezet. Zo wordt lang uitgeweid over de slechte persoonlijke band tussen Mao en Chroesjtsjov, terwijl maar matig duidelijk wordt gemaakt hoe dit de Noord-Koreaanse leider Kim Il-sung de kans gaf beide communistische heersers tegen elkaar uit te spelen. Vaker passeren lange historische bespiegelingen over China, de Sovjet-Unie en de VS de revue, zonder dat duidelijk wordt wat dit betekent voor het Koreaanse broedervolk waar het boek eigenlijk over zou gaan.

De vertaling van het boek is uitstekend verzorgd. Ondanks de informatiedichtheid en soms bijna academische formuleringen leest de tekst vlot weg.

Door het te kort uiteenzetten van cruciale gebeurtenissen en het juist lang uitweiden over bijzaken is het soms niet geheel duidelijk wat de auteur nu eigenlijk wil bespreken in haar boek. Lezers die een heldere studie van het conflict zoeken, zijn beter af bij Max Hastings standaardwerk De Koreaanse Oorlog. Toch levert Miyoshi Jager een mooie monografie af met veel interessante analyses en nieuwe informatie, die voor liefhebbers de moeite waard is.

Een eerdere versie van deze recensie verscheen op 16 oktober 2020 in NRC Handelsblad.

Recensie biografie ‘Hoe je Kim Jong-un wordt’

Voor NRC Handelsblad schreef ik een recensie van een nieuwe biografie van Kim Jong-un: ‘Hoe je Kim Jong-un’ wordt van voormalig CIA-analiste Jung H. Pak:

Toen Kim Jong-un in december 2011 zijn vader opvolgde, was er nauwelijks iets bekend over de piepjonge nieuwe Noord-Koreaanse dictator. Hij had in Zwitserland gestudeerd en leek qua uiterlijk het evenbeeld van zijn opa Kim Il-sung, dat was het wel. Dat weerhield analisten er echter niet van de ene na de andere voorspelling te doen over Noord-Korea onder de destijds 27-jarige viersterrengeneraal. Het regime zou binnen een jaar imploderen, Kim zou een marionet worden onder machtigere oudgedienden of juist als in Europa geschoolde millennial de stalinistische dictatuur hervormen.

Hoe deze voorspellingen ontstonden en hoe anders het uiteindelijk zou lopen zet voormalig CIA-analiste Jung H. Pak uitstekend uiteen in haar biografie Hoe je Kim Jong-un wordt. Pak hield jarenlang Noord-Korea en Kim Jong-un nauwlettend in de gaten voor de Amerikaanse inlichtingendienst. Ze belicht in haar werk veel vooroordelen en valkuilen die optreden wanneer het om Noord-Korea gaat. Het boek is in zekere zin ook een geschiedenis van de beeldvorming van het Noord-Koreaanse leiderschap, van irrationeel en onvoorspelbaar naar zeer calculerend en machiavellistisch.

Tekst gaat verder onder afbeelding

bol.com | Hoe je Kim Jong-un wordt, Jung Pak | 9789044641066 | Boeken

Pak toont overtuigend aan hoe veel analisten de jonge Kim onderschat hebben. De jonge leider maakte met het zuiveren van zijn machtige oom Jang Song-thaek in 2013 en met het vermoorden van zijn halfbroer Kim Jong-nam op de luchthaven in Kuala Lumpur in 2017 al snel duidelijk wie de baas was. Daarnaast voltooide hij de droom van zijn vader: in 2017 testte hij zowel een waterstofbom als een ballistische raket die het hele Amerikaanse vasteland kan bereiken. Met deze wapens verzekert het regime zich ervan dat het nooit à la Irak door een buitenlandse invasie zal worden afgezet.

Zuiveringen en de ontwikkeling van massavernietigingswapens waren al vaste ingrediënten uit het oeuvre van Kim Il-sung (r. 1945 – 1994) en Kim Jong-il (r. 1994 – 2011). Het boek betoogt echter dat Kim Jong-un meer probeert te zijn dan enkel de derde lichting van de Kim-dynastie, maar een eigen stijl van leiderschap en beleid nastreeft. Dat wordt nogal eens over het hoofd gezien, omdat Noord-Koreaanse leiders vaak als karikaturen worden neergezet.

Pak toont aan dat Kim Jong-un veel heeft geïnvesteerd in een nieuw soort wapen: cyberoorlogvoering. Die wordt niet alleen ingezet om Sony een hak te zetten na het uitbrengen van de spottende comedy The Interview, maar ook om banken te hacken en cryptovaluta te minen en te stelen. Ook probeert de derde Kim los te komen van het geriatrische leiderschap waar zijn voorgangers op leunden. Hij laat zien dat jeugd een deugd kan zijn, direct in druisend tegen een maatschappij die leeftijd en ervaring al eeuwen prijst.

De afgelopen jaren werd op zijn instigatie een reeks moderne gebouwen en wolkenkrabbers gebouwd in Pyongyang, in een wijk die informeel weleens ‘Pyonghattan’ wordt genoemd. Hoewel bijna de helft van de Noord-Koreanen nog altijd kampt met armoede en voedseltekorten, is in de hoofdstad een consumptiemaatschappij aangejaagd waarbij Noord-Koreanen pronken met smartphones (met enkel toegang tot een intern intranet) en andere luxeproducten. Deze culturele modernisering en dit aanjagen van de economie gaat geenszins gepaard met verruiming van burgerrechten of inperken van politieke repressie, maar zijn wel een manier voor Kim Jong-un om een eigen stempel op het land te drukken.

Pak schrijft zakelijk, doch vlot – en vooral gestructureerd. Ze blijft weg van de op sensatie beluste onzin die vaak opduikt zodra het om de Kims gaat. Het boek stoelt op een brede selectie aan betrouwbaar bronmateriaal, iets wat niet vanzelfsprekend is voor ieder werk over Noord-Korea. Na het lezen van Hoe je Kim Jong-un wordt heb je een volledig beeld van hoe Kim Jong-un is gevormd als politiek leider – hoewel zijn privéleven op wat anekdotes over copieuze diners en dure jachten na een mysterie blijft.

4 sterren

Jung H. Pak: Hoe je Kim Jong-un wordt (Becoming Kim Jong Un). Vert. Uitgeverij Prometheus en Mario Molegraaf. € 22,50

bol.com | Hoe je Kim Jong-un wordt, Jung Pak | 9789044641066 | Boeken

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 31 juli 2020 in NRC Handelsblad.