Na maanden van steeds hoger oplopende spanningen en dreigementen lijkt het regime in Noord-Korea eindelijk bereid om weer plaats te nemen aan de onderhandelingstafel. Hoewel Pyongyang dit zelf niet op deze wijze aankondigt en nog altijd de rol van boze, benadeelde partij in het inter-Koreaanse conflict blijft spelen, komen er sinds de afgelopen dagen tekenen uit het communistische land die mogelijk duiden op een einde van het eerdere wapengekletter.

Nadat Noord-Korea in december vorig jaar een langeafstandsraket testte, reageerden de Verenigde Naties met het opleggen van nieuwe sancties. Noord-Korea interpreteerde dit als een flagrante schending van haar soevereiniteit en reageerde door in februari dit jaar een kernproef uit te voeren. Dit keurde de internationale gemeenschap, inclusief bondgenoot China, in nog strengere bewoordingen af. Opnieuw volgden sancties, zij het dit keer veel zwaardere.

Hierna volgde een lange periode van spanning op het Koreaanse schiereiland, waarbij door beide zijden zeer ernstige dreigementen geuit werden. Noord-Korea dreigde met nucleaire aanvallen, nieuwe nucleaire tests, het veranderen van de Zuid-Koreaanse hoofdstad in een “vlammenzee” en het opnieuw in gebruik nemen van de in 2007 gesloten kernreactor Yongbyon. Het land zegde de wapenstilstand van 1953 (voor de zesde keer) op, veroordeelde een Koreaans-Amerikaanse missionaris tot vijftien jaar dwangarbeid, verbrak alle communicatie met het zuiden, testte zes korteafstandsraketten in drie dagen en trok zich terug uit de Kaesong Industriële Zone, een van de laatste samenwerkingsverbanden met Zuid-Korea. Zuid-Korea en de VS dreigden Noord-Korea met precisiebombardementen, simuleerden een militaire invasie van Noord-Korea vlak voor haar grens en lieten nucleaire vliegtuigen en marineschepen langs de grens van Noord-Korea oefenen.

Deze dynamiek van dreigementen is uitgebreid door de media belicht. De laatste tijd leek Noord-Korea haar oorlogsretoriek gestaakt te hebben, hoewel er van toenadering of onderhandeling nog geen sprake was. Daar lijkt nu verandering in te zijn gekomen.

Choe Ryong-hae ontmoet de Chinese president Xi Jinping

Twee weken geleden verraste Noord-Korea door Choe Ryong-hae, een van de hoogstgeplaatste leden van het regime, naar China te sturen. Hier sprak hij het met meerdere Chinese politici, waaronder president Xi Jinping, die hij een handgeschreven brief van Kim Jong-un overhandigde. China had fel op de Noord-Koreaanse kernproef en dreigementen gereageerd door het aanscherpen van grenscontroles, het steunen van de VN-sancties en het opvoeren van diplomatieke druk. Ook sloot het de bankrekening van Noord-Korea’s Foreign Trade Bank in China, wat ernstige consequenties zal hebben voor het betalingsverkeer van Noord-Korea met het buitenland en Noord-Korea’s toegang tot harde buitenlandse valuta.

Tijdens dit bezoek stelde Choe dat Noord-Korea bereid was om weer aan de onderhandelingstafel plaats te nemen. Ze zouden zelfs bereid zijn het Zeslandenoverleg te hervatten. Deze diplomatieke structuur werd in 2003 in het leven geroepen om te spreken over een vreedzame ontmanteling van Noord-Korea’s nucleaire programma. Dit overleg, waaraan Noord- en Zuid-Korea, de VS, China, Japan en Rusland deelnemen, ligt al sinds 2009 stil. Dat jaar trok Noord-Korea zich terug uit het overleg en voerde hierna nog twee kernproeven uit. Het feit dat Noord-Korea bereid is om weer deel te nemen aan dit Zeslandenoverleg geeft aan dat het land weer openstaat voor een meer vreedzame onderhandelingsstrategie.

Deze belangrijke stap is echter niet het enige teken dat Noord-Korea weer bereid is om overleggen. Er gaan geruchten dat Kim Jong-un in september China wil bezoeken. Dit zou de vriendschap tussen beide landen opnieuw moeten versterken. Op 2 juni noemden de Noord-Koreaanse staatsmedia de vriendschap tussen Noord-Korea en China “onbreekbaar”. Enkele weken geleden bracht een adviseur van de Japanse premier Shinzo Abe nog een bezoek aan Noord-Korea, waar hij met Noord-Koreaanse politici sprak. Er werd door zowel Noord-Korea als door Japan geen informatie vrijgegeven over wat er besproken was, maar het bezoek is op zichzelf al bijzonder. De relaties tussen Japan en Noord-Korea zijn bijzonder slecht geweest sinds Noord-Korea in de jaren ’70 en ’80 enkele Japanse burgers ontvoerde. De twee landen onderhouden officieel geen diplomatieke relaties.

Isao Iijima, de Japanse adviseur van premier Abe, schudt handen met Kim Yong-nam, het ceremoniële staatshoofd van Noord-Korea

Noord-Korea zou twee weken geleden hebben aangeboden om met Zuid-Koreaanse managers te overleggen om de Kaesong Industriële Regio te heropenen. Dit werd afgelopen donderdag zelfs uitgebreid. Noord- en Zuid-Korea zijn overeen gekomen om op het ministerniveau te overleggen over het heropenen van Kaesong, de toeristische regio bij de Kumgangberg en het organiseren van familiereünies. Het is voor de eerste keer in jaren dat officiële gesprekken tussen Pyongyang en Seoel plaats zullen vinden. Ook bood Pyongyang Zuid-Korea aan om samen het jubileum van een gezamenlijke economische overeenkomst uit juni 2000 te vieren. Ten slotte liet Noord-Korea op 29 mei weten eindelijk een vredesverdrag te willen sluiten voor de Koreaanse Oorlog (1950 – 1953). Deze oorlog eindigde in een wapenstilstand, maar omdat er nooit een vredesverdrag werd gesloten, verkeren Noord- en Zuid-Korea officieel nog altijd in oorlog.

Deze serie van gebeurtenissen en signalen, die vooral de afgelopen twee weken hebben plaatsgevonden, geven aan dat Noord-Korea de strategie van dreigementen voorlopig achter zich heeft gelaten en aan een diplomatiek charmeoffensief is begonnen. Hoewel het nog te vroeg is om te zeggen waar dit toe zal leiden, stemt het hoopvol dat het land zich zo actief inzet voor vreedzame onderhandelingen.

Op 20 juni wordt de film ‘Seeking Haven’ vertoond in De Balie in Amsterdam. Deze film vertelt het verhaal van de Noord-Koreaanse vluchtelinge Kim Young-soon, die met haar zus Noord-Korea ontvluchtte. Samen trachten ze de Zuid-Koreaanse ambassade in Bangkok te bereiken, maar Kims zus wordt opgepakt en teruggestuurd naar Noord-Korea. De documentairemakers leggen de meest moeilijke en pijnlijke momenten van Young-soon vast en volgen haar op haar weg naar vrijheid, weg van haar geliefde familie.

Na afloop is er een vraaggesprek met Pieter Fleury (maker van de zeer aanbevelenswaardige documentaire “Noord-Korea: een dag in het leven“) en mijzelf. De inhoud van de film zal worden nabesproken en er is een mogelijkheid om vragen te stellen.

Bestel hier tickets voor de film.

Vandaag is mijn eerste artikel voor de European Alliance for Human Rights in North Korea (EAHRNK) gepubliceerd. De EAHRNK is een nieuwe Europese organisatie die tot doel heeft de humanitaire situatie in Noord-Korea te verbeteren. Dit hoopt zij te bereiken door met Europese instellingen en diplomaten contact te zoeken met het Noord-Koreaanse volk om haar leefomstandigheden te verbeteren. Lees het artikel (in het Engels) hier.

.

Komende zondag, op 5 mei, sta ik op het Vrijheidspodium van het Bevrijdingsfestival Zuid Holland in Rotterdam om te spreken over vrijheid, onderdrukking en Noord-Korea. Hieronder de beschrijving van het Vrijheidspodium:

Tijdens het Bevrijdingsfestival is er genoeg ruimte voor feest, muziek en vrijheid. Maar we maken ook plaats om daar eens bij stil te staan, bij de ruimte en vrijheid die wij kennen. Want zo vanzelfsprekend is ze niet. Zeker niet in een wereld waar we op de mondiale feiten worden gedrukt. Welke feiten? Syrië. Noord-Korea. In het ene land wordt gevochten voor vrijheid, in het andere is de (communicatie)vrijheid dusdanig summier dat we niet eens goed zicht hebben op de gevangenschap van mensen. Van medemensen.
Dat brengt direct lastige vragen met zich mee. Vanuit onze westerse blik hebben we een bepaald beeld van wat vrijheid is, moet zijn en moet bieden. ‘Vrijheid moet…’, daarin is al de eerste paradox te vinden. Maar er zijn meer tegenstrijdigheden aan de vrijheid. Zoals in Syrië: wat voor de een een vrijheidsstrijder is, is voor de ander een terrorist. Hoe kun je daarover een goed beeld vormen, als vrije westerling?
Anderzijds is na de Tweede Wereldoorlog in het verdrag van Rome opgesteld dat de vrijheidsgrondrechten niet mogen worden misbruikt om die grondrechten te niet te doen. Oftewel: de vijanden van de vrijheid zijn in principe niet vrij en daarmee lijkt het principe van gelijke behandeling te vervallen. Dat doet ook hier vragen rijzen: Wie zijn namelijk die zogenaamde vijanden van de vrijheid? En waarom zien we in de ene dictator of stroming een gevaar en in de andere niet?
Deze en andere vragen, gedachten en uiteenlopende meningen komen aan bod op zondag 5 mei. Van 14.00 tot 15.30 uur gaan onze spraakmakende gasten en ervaringsdeskundigen met elkaar in gesprek, onder leiding van presentator Joris Janssen.

Gasten:
• Sabine Lubbe Bakker
(documentairemaakster, o.a. documentaire ‘Shout’, heeft in Damascus gewoond)
• Brenda Stoter
(Rotterdams journaliste met passie voor het Midden-Oosten)
• Shanan Hamoun
(Vrouwenrechtenactiviste, Syrische woonachtig in Nederland)
• Alaa van Mierlo Abdulfatah
(Syrische woonachtig in Nederland, reisde met een caravan af naar Syrië om haar volk een hart onder de riem te steken)
• Don Roelofs
(Koreaspecialist)
• Casper van der Veen
(Historicus, Noord-Koreadeskundige)

Op vrijdag 21 juni geef ik een lezing getiteld “Geschiedenis en actualiteit van Noord-Korea” voor de Vrije Academie in Amsterdam. U kunt zich op deze website inschrijven voor de lezing. Lees hieronder waar de lezing over zal gaan:

Geschiedenis en actualiteit van Noord-Korea

Eens in de zoveel tijd komt het weer in het nieuws: Noord-Korea bedreigt Zuid-Korea en de Verenigde Staten. Noord-Korea voert een omstreden kernproef uit, terwijl de bevolking in honger en armoede leeft. Kim Jong-un ontmoet basketballer Dennis Rodman als eerste Amerikaanse gast in zijn land. Deze vreemde nieuwsberichten over dit mysterieuze land zijn aan de orde van de dag. Maar wat weten we eigenlijk over Noord-Korea?

In deze lezing van twee uur, vertelt Casper van der Veen over het stalinistische land dat nog altijd aandoet als een reliek uit de Koude Oorlog. In de eerste helft van de lezing wordt de geschiedenis van Noord-Korea uiteengezet. Na de Tweede Wereldoorlog wordt Korea door de Geallieerden in een communistische en kapitalistische helft opgedeeld. Vanaf het prille begin zijn de relaties tussen beide Korea’s gespannen. Deze spanningen monden in 1950 uit in de Koreaanse Oorlog, een grotendeels vergeten conflict dat niettemin miljoenen mensen het leven heeft gekost. Hierna gaan beide landen definitief hun eigen weg. Met hulp van de Sovjet-Unie en China wordt Noord-Korea een socialistische staat, die na 1991 weigert haar communistisch-monarchale staatsvorm op te geven.

In de tweede helft van de lezing worden de recente ontwikkelingen in Noord-Korea besproken. Met een nieuwe, jonge leider zit het Kimregime nog steeds stevig in het zadel. Zelfs na overstromingen, hongersnood, mislukte oogsten, armoede en internationale verkettering is er nog geen teken van revolutie of regime change in Noord-Korea. Wat voor land is Noord-Korea anno 2013, waarom huilt de bevolking massaal bij het overlijden van leider Kim Jong-il, wie is Kim Jong-un en waarom vaart het land zo’n agressieve koers? Casper van der Veen betoogt “Noord-Korea is niet gek” en beantwoordt deze vragen in de lezing, ondersteund met veel Noord-Koreaans beeldmateriaal.

Mijn essay Kim Dae-jung (1925 – 2009), een Koreaanse Mandela: de kunst van vrede creëren heeft de eerste prijs bij de Making Peace schrijfwedstrijd, ter ere van 300 jaar Vrede van Utrecht, gewonnen. Lees het essay, over een Zuid-Koreaanse president die zijn hele ambtstermijn streed voor vrede en betere relaties met Noord-Korea, hier.

Kim Dae-jung met Kim Jong-il in Pyongyang

Het lijkt gek dat Noord-Korea dreigt met een nucleaire aanval op de VS, maar het is juist is weldoordacht.

Opeens is het weer in het nieuws. De megalomane bedreigingen van Noord-Korea lijken steeds vanuit het niets te komen. Nu weer dreigt het land de Verenigde Staten met een nucleaire aanval. Zo wordt de reputatie van het land weer eens bevestigd: Noord-Korea is even geheimzinnig en gesloten als wreed, irrationeel, onvoorspelbaar en aandachtsgeil.

Dit is het dominante beeld dat de media scheppen van Noord-Korea: belust op militaire en politieke spanningen, bizarre anekdotes en tot de verbeelding sprekende onthullingen uit het mysterieuze koninkrijk houden ze actief een karikatuur van Noord-Korea in leven. Het land, met zijn leider Kim Jong-un als personificatie, wordt in veel artikelen en verslagen neergezet als een onredelijk, impulsief en hebberig kind dat met de grote jongens mee wil spelen. Wanneer dit vervolgens niet mag, schreeuwt het kind om aandacht, doet het zielig en gaat het de jongens pesten. Dit beeld is toe aan vervanging.

Voor alle duidelijkheid: Noord-Korea is geen paradijs. Als laatste stalinistische land dat de Koude Oorlog heeft overleefd kent Noord-Korea, ondanks zijn communistische staatsvorm, een dictatuur met erfopvolging. Het land bekleedt topposities op lijstjes die mensenrechtenschendingen, politieke vervolging, corruptie en ondervoeding bijhouden. Noord-Korea houdt 150 tot 200 duizend van zijn burgers gevangen in concentratiekampen en houdt zijn bevolking in honger en armoede terwijl het nieuwe kernwapens en langeafstandsraketten ontwerpt, geheel in strijd met VN-verdragen.

En dan is er de spanning met dat andere Korea. De Korea’s tekenden zestig jaar geleden een wapenstilstand, maar zijn officieel nog steeds in oorlog. En dat is meer dan slechts een formaliteit. Zowel het zuiden als het noorden erkent de soevereiniteit van zijn tegenpool niet en plant al decennia een annexatie van de overzijde. Vooral Noord-Korea is fanatiek in clandestiene oorlogvoering: sinds 1953 zijn meer dan honderd geheime spionageoperaties, ontvoeringen, aanslagen en pogingen hiertoe op Zuid-Koreaans grondgebied bekend geworden. Afgelopen week dreigde Noord-Korea niet alleen om een nucleaire aanval op de Verenigde Staten uit te voeren, maar ook om Seoel in een zee van vlammen te veranderen.

Noord-Korea’s Unha-3 raket, gelanceerd in december 2012

Die megalomane dreigementen lijken absurd en irrationeel. Noord-Korea mag dan één van de grootste legers ter wereld hebben; het materieel is sterk verouderd, er is te weinig munitie en brandstof om regelmatig te kunnen oefenen en zelfs onder militairen woedt voedselschaarste. Waarom uit het land die dreigementen dan?

Noord-Korea is ongetwijfeld één van de meest gesloten landen ter wereld. Toch komt er meer betrouwbare informatie uit het land naar buiten dan de media soms willen doen geloven. De Arbeiderspers, de staatskrant van Noord-Korea, wordt iedere ochtend online geplaatst. Zuid-Koreaanse en andere media hebben diverse contacten in het noorden met wie ze regelmatig informatie uitwisselen. Verschillende websites die speciaal gewijd zijn aan betrouwbare en kritische analyse van informatie uit Noord-Korea berichten meerdere malen per week interessante feiten en ontwikkelingen. Ten slotte verschaffen satellietbeelden regelmatig exclusieve informatie uit het land.

Toch gaat het vaak mis met de berichtgeving over het land. Dikwijls worden boodschappen uit Noord-Korea verkeerd geïnterpreteerd doordat journalisten en beleidsmakers vertrouwen op Engelse vertalingen van Koreaanse bronnen die achteraf niet blijken te kloppen. Dit gebeurde in februari nog met een Noord-Koreaanse propagandavideo waarin een brandende Amerikaanse stad te zien was. Een Engelse vertaling zei dat de Noord-Koreaan sprak over “het vuur dat ik heb aangestoken”. Het filmpje met deze vertaling haalde het wereldnieuws, terwijl de oorspronkelijke Koreaanse tekst sprak van “de vlammen die zij zelf hebben doen ontbranden”.

Nog zo’n voorbeeld van spraakverwarring. In november 2012 berichtten de Noord-Koreaanse staatsmedia op hun Engelstalige website dat er een grot met de lijken van overleden eenhoorns was ontdekt in Noord-Korea. Het bericht werd snel door de internationale media opgepikt en haalde de websites van prominente kranten als The Guardian, The Atlantic en The Telegraph. Het bleek echter om een vertaalfout te gaan. “Waar het echt om ging was een archeologische ontdekking van de grot waar de ‘kirin’ (een mythologisch Oost-Aziatisch wezen) van koning Tongmyong werd vereerd in vroegere tijden’, legt professor Koreastudies Remco Breuker uit. De vertaalfout werd in eerste instantie gemaakt door Noord-Korea zelf, maar het lezen van het oorspronkelijke Koreaanse nieuwsbericht had de foute berichtgeving kunnen voorkomen.

Er zijn zoveel van dit soort incidenten dat het geen toeval meer is. In maart ging er een Noord-Koreaanse propagandafilm het internet over waarin een Engelstalige stem vertelt dat mensen in de VS zo’n honger hebben dat ze sneeuw moeten eten en afhankelijk zijn van Noord-Koreaanse voedselhulp. Wederom werd het filmpje opgepikt door diverse media, waaronder The Telegraph en the Daily Mail, totdat een week later duidelijk werd dat het om een grap ging en dat de Engelse stem de oorspronkelijke Koreaans gesproken tekst niet volgde. Het illustreert nogmaals dat, wanneer het om Noord-Korea gaat, veel foute informatie klakkeloos wordt overgenomen door de media.

Een steunbetuiging in Pyongyang

Het draagt allemaal bij aan een verkeerd beeld van Noord-Korea. En dat wreekt zich ook in berichtgeving over de Noord-Koreaanse dreigementen.

Het Noord-Koreaanse leger is enorm, maar zal in een strijd met het Zuid-Koreaanse en/of Amerikaanse leger uiteindelijk het onderspit delven. Zelfs met chemische wapens, langeafstandsraketten en kernwapens zal een tweede Koreaanse Oorlog het einde van Noord-Korea betekenen.

Wat onderbelicht blijft is dat Noord-Korea dit ook weet. Bijna alle bedreigingen die Noord-Korea doet, dienen dan ook een ander doel dan een daadwerkelijke aanval: ze moeten de nationale veiligheid te bevorderen. Het enorme militaire en nucleaire programma is helemaal niet bedoeld om een oorlog mee te winnen, maar om er één mee te voorkomen. Pyongyang weet dat de internationale gemeenschap zijn regime nooit zal accepteren. Wat dat betreft heeft Noord-Korea geleerd van Irak en Libië: regimes die hun massavernietigingswapens opgaven en later vernietigd werden. Dit zal Noord-Korea niet overkomen: bij het uitbreken van een oorlog ligt Seoel, een stad van meer dan 10 miljoen inwoners, binnen 24 uur plat.

Noord-Korea streeft naar iets wat lijkt op het evenwicht dat tijdens de Koude Oorlog bestond tussen de VS en de Sovjet-Unie. Doordat deze landen elkaar volledig konden vernietigen, is het nooit tot een gewapend conflict gekomen. De dreigingen die nu gedaan worden moeten de wereld eraan herinneren waartoe Noord-Korea in staat is – en dit voorkomen. Vanuit die gedachtegang is het heel logisch dat Noord-Korea met kernkoppen geladen langeafstandsraketten wil hebben die Seoel of zelfs Los Angeles kunnen raken. Die zullen een aanval op Noord-Korea eerder voorkomen dan bespoedigen.

Het regime beschouwt het Noord-Koreaanse systeem bovendien – sowieso op korte termijn – als onhervormbaar. Te ingrijpende hervormingen maken het regime instabiel en kunnen het mogelijk ten val brengen. Ook dit weet Pyongyang. Daarom gebruikt het land concentratiekampen en intimidatie tegen zijn eigen volk en militaire dreigementen tegen de rest van de wereld om de eigen positie veilig te stellen. Het regime ontleent zijn legitimiteit grotendeels aan een opgeklopte existentiële bedreiging door Seoel en Washington. Deze op veiligheid en overleving gebrande koers is weliswaar niet fraai, maar verre van irrationeel. Binnen het regime bestaan verschillende stromingen, maar wat betreft de huidige dreigementen schaart heel Noord-Korea zich (in ieder geval publiekelijk) vierkant achter Kim Jong-un.

Kim Jong-un met pistool

De zogenaamde onvoorspelbaarheid van Noord-Korea moeten we daarom nuanceren. Veel dreigementen zijn bedoeld om de wereld eraan te herinneren wat er kan gebeuren als de soevereiniteit van Noord-Korea niet wordt gerespecteerd. De nieuwste hebben te maken met de militaire oefeningen van de Zuid-Koreaanse en Amerikaanse legers bij de Noord-Koreaanse grens. Deze oefeningen worden als een provocatie gezien. Dit is niet raar: er wordt een militaire invasie van Noord-Korea gesimuleerd en de oefeningen zijn door de VS een “afschrikkingsmissie” genoemd. Ook de VN-sancties werken als olie op het vuur. Toen Noord-Korea in december 2012 een raket lanceerde, legden de VN het land nieuwe sancties op. Noord-Korea zag dit als een schending van haar soevereiniteit (een interpretatie van sancties die het land consequent handhaaft) en deed een maand later een nucleaire test, waarna opnieuw sancties volgden. Dat dit de wereld verraste, toont vooral een gebrekkig historisch besef: de twee eerdere nucleaire tests in 2006 en 2009 werden voorafgegaan door exact hetzelfde patroon. Ook de wapenstilstand van 1953, die Noord-Korea in maart opzegde, is sinds 1994 al zes keer eerder door Pyongyang opgezegd.

Laten we ook niet vergeten dat Noord-Korea niet het enige land is dat bedreigingen uit. Door de jaren heen hebben de VS zes keer gedreigd met een nucleaire aanval. Voordat Noord-Korea in maart dreigde om Zuid-Korea preventief aan te vallen, had Zuid-Korea een maand eerder hetzelfde dreigement richting Pyongyang geuit. De crisis op het Koreaanse schiereiland is dan ook een dynamiek waarin de VS, Zuid-Korea en andere landen ook verantwoordelijkheid dragen – een verantwoordelijkheid die zelden erkend wordt. Wanneer je als verarmd en verketterd regime, dat bovendien volledig van China afhankelijk is voor voedsel, brandstof en andere producten, zulke dreigementen van Washington en Seoel voor je kiezen krijgt, blijven weinig opties over. Hervormen wil Pyongjang niet. Blijft over een een afschrikwekkende strategie.

Wanneer we snappen dat Noord-Korea een wreed maar rationeel, voorspelbaar land is dat er vooral op gebrand is zijn veiligheid en soevereiniteit te verdedigen, is het mogelijk met het land in gesprek te gaan – iets wat momenteel nauwelijks gebeurt. Wanneer Noord-Korea als een serieus te nemen gesprekspartner wordt behandeld is het nog steeds niet makkelijk om de spanningen op het Koreaanse schiereiland op te lossen, maar de kans wordt groter.

Dit artikel verscheen op zaterdag 6 april 2013 in de Volkskrant.

Terwijl de spanningen op het Koreaanse schiereiland dagelijks het nieuws halen, is het voor de geïnteresseerden wellicht leuk om de volgende Holland Doc over Noord-Korea te kijken. Rob Niemantsverdriet en Henk Weltevreden reisden in april 2012 naar Pyongyang en maakten een mooie documentaire van hun tijd in Noord-Korea. Een aanrader voor iedereen die eens wat mooi en rustig videomateriaal van het leven in de Democratische Volksrepubliek van Korea wil zien.

Op maandag heeft Noord-Korea al zijn burgers teruggetrokken uit het Kaesong Industrial Complex, één van de enige gebieden waar Noord- en Zuid-Korea nog vreedzaam samenwerkten. De terugtrekking volgt nadat vorige week woensdag er al een begin gemaakt werd met het ontzeggen van de toegang aan Zuid-Koreaanse werknemers in het complex, enkele kilometers over de grens. Er verblijven nog 514 Zuid-Koreanen in het complex, waar niet gewerkt kan worden vanwege een tekort aan goederen en benodigdheden. De sluiting is een markante ontwikkeling omdat het KIC, geopend in 2002, ondanks meerdere nucleaire en rakettests in Noord-Korea, altijd open is gebleven. Wat betekent deze sluiting en van welk belang is het KIC eigenlijk?

Het KIC is één van de meest duurzame producten van de Zonneschijnpolitiek, die onder de Zuid-Koreaanse president Kim Dae-jung (r. 1998 – 2003) van start ging. Tijdens de Zonneschijnpolitiek zocht Kim Dae-jung toenadering tot Noord-Korea. Dit wierp zijn vruchten af: Zuid-Koreaanse toeristen mochten naar bepaalde gebieden in het noorden voor vakantie, Kim Dae-jung en zijn opvolger bezochten Pyongyang, er ontstonden vredesbesprekingen, gezinnen die sinds de Koreaanse Oorlog (1950 – 1953) gescheiden waren geweest werden herenigd en het KIC werd geopend.

De sluiting van het Kaesong Industriële Complex (KIC). Bron: The Wall Street Journal.

Het KIC is een samenwerkingsverband waar Noord- en Zuid-Koreaanse bedrijven gezamenlijk, veelal in joint ventures, werken aan de productie van verschillende goederen. Ondanks de omstreden nucleaire tests van Noord-Korea in 2006, 2009 en 2013 en het confronterende, anti-Noord-Korea georiënteerde beleid dat Zuid-Koreaanse president Lee Myung-bak (r. 2008 – 2013) voerde, is het Kaesong Industriële Complex altijd opengebleven. Dit is niet zo gek: Noord-Korea schijnt er veel geld aan te verdienen en dit kan de noodlijdende economie van het land volop gebruiken.

De sluiting van het KIC is de zoveelste aflevering in de steeds verder oplopende spanningen tussen Noord-Korea enerzijds en Zuid-Korea en de VS anderzijds. Echter, in tegenstelling tot de tot nu toe geuite dreigingen (nucleaire aanval, aanval op Seoel en de VS, het opzeggen van de wapenstilstand, het verbreken van de verbindingen met het zuiden), is de sluiting van het KIC nog niet eerder voorgekomen. Nadat Noord-Korea in 2010 een Zuid-Koreaans schip tot zinken bracht, dreigde sluiting van het KIC wel en sloot Noord-Korea een kantoor in de regio. De activiteiten gingen echter gewoon door.

Zoals gezegd is de sluiting van het KIC uniek en vormt het de zoveelste aflevering in een kat-en-muis-spel tussen Noord- en Zuid-Korea waarbij geen van beide partijen gezichtsverlies wil lijden en bereid is om een stapje terug te doen. De gebeurtenissen van de komende dagen zullen bepalen hoe de crisis op het Koreaanse schiereiland zich verder zal ontwikkelen.

Update: Hier kunt u de verklaring van de Noord-Koreaanse staatsmedia lezen om het KIC te sluiten.

De afgelopen weken zijn de spanningen tussen Noord- en Zuid-Korea hoog opgelopen. Hoewel een dergelijke kettingreactie tussen beide landen niet ongebruikelijk is, worden er nu wel erg veel dreigementen over en weer geuit. Lees hier een goede analyse van drie deskundigen over wat de huidige dreigingen betekenen en waartoe ze kunnen leiden.