Gisteren keerde voormalig topbasketballer Dennis Rodman terug uit Noord-Korea. Hij vierde in Pyongyang de verjaardag van zijn ‘vriend voor het leven’ Kim Jong-un, leider van de stalinistische dictatuur Noord-Korea. Samen met bevriende basketballers nam hij het op tegen een Noord-Koreaans team.

Rodman is een curieuze verschijning: de ruim twee meter lange reus valt met zijn tattoeages, piercings, gouden tanden en geverfde haar op in een land waar maar weinig variatie in kleding- en haarmode is toegestaan. De sporter houdt van excentrieke mode en crossdressing en had eerder een relatie met popdiva Madonna en Baywatch-actrice Carmen Electra.

Ook zijn teamgenoten zijn aparte lui: ze basketbalden dronken NBA-wedstrijden, reden onder invloed of ontsnapten ternauwernood aan de dood toen hun vrouw ze in brand wilde steken.

Dennis Rodman in het stadion

Rodmans noemt de basketbalwedstrijd die hij vorige week speelde een “verjaardagscadeau” voor Kim Jong-un. Rodman stelde haastig een team samen, ondanks kritiek van mensenrechtenactivisten, Amerikaanse politici en de NBA zelf. Het publiek bestond uit Kim Jong-un, leden van de Noord-Koreaanse elite en buitenlandse toeristen die een toer door Noord-Korea krijgen die ook de basketbalwedstrijd aandoet. Het Noord-Koreaanse team versloeg de NBA’ers. Dennis Rodman zong, in navolging van Marylin Monroe, een verjaardagslied voor Kim Jong-un.

Zie hier een Engelstalige televisiereportage van de Noord-Koreaanse staatsmedia.

Rodman bezocht Noord-Korea drie keer eerder en ontwikkelde een hechte vriendschap met Kim Jong-un. Noord-Korea wordt internationaal gezien als één van de grootste mensenrechtenschenders ter wereld. Meer dan 100.000 Noord-Koreanen verblijven in strafkampen, soms voor vermeende misdaden die familieleden of vrienden hebben gepleegd. Er vinden geregeld publieke executies plaats en vorige maand werd de eens machtige oom van Kim Jong-un gefusilleerd. Er is geen vrijheid van meningsuiting, pers of religie in Noord-Korea.

Rodman en Kim in het basketbalstadion tijdens Kims verjaardag

Rodmans liefde voor Noord-Korea en zijn vriendschap met Kim Jong-un, de derde leider in de dictatordynastie, oogsten dan ook gemengde reacties. Rodman noemde zijn contacten met Kim eerder “basketbaldiplomatie” en suggereerde dat contact tussen Amerikanen en Noord-Koreanen beide naties nader tot elkaar kan brengen. In een interview met Sports Illustrated verwachtte hij zelfs kans te maken op de Nobelprijs voor de Vrede.

Hoewel niemand Rodman steunde met een Nobelprijsnominatie kreeg de basketballer veel positieve bijval. Dominee en burgerrechtenactivist Jesse Jackson senior meldde op Twitter dat basketbaldiplomatie lijkt te werken in Noord-Korea. Hij vergelijkt dit met de “Pingpongdiplomatie” uit de jaren ‘70, toen het nationale tafeltennisteam van de VS in China werd toegelaten om tegen Chinese sporters te spelen. Dit sportuitje maakte vervolgens de weg vrij voor het eerste bezoek van een Amerikaanse president aan communistisch China.

Ook enkele Noord-Koreadeskundigen verwachten mogelijke positieve gevolgen van Rodmans trips. Charles Armstrong, hoogleraar Koreastudies aan Columbia University, ziet een diplomatieke waarde in het bezoek.

‘Dit soort contacten zijn constructief voor repressieve regimes die Amerikanen alleen zien door hun eigen propagandalens: als op oorlog beluste, bedreigende schurken’, aldus Armstrong tegen The New York Times. ‘Dit is een kans voor Noord-Koreanen om Amerikanen als mensen te zien.’

‘Rodmans activiteiten zullen waarschijnlijk een bescheiden positieve invloed hebben op het beeld dat gewone Noord-Koreanen van het buitenland hebben’, zegt Andrei Lankov, universiteitsdocent Koreaanse geschiedenis aan de Koekminuniversiteit in Seoel. ‘Ze zullen inzien dat de buitenwereld niet de arme en dorre hel is die de Noord-Koreaanse propaganda al decennia beschrijft.’

Er zijn echter ook kritische geluiden. Eliot Engel, vertegenwoordiger in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, vergeleek Rodmans bezoek met ‘Hitler te eten uitnodigen’.

‘Met zo’n bezoek impliceer je dat bepaalde dingen oké zijn’, zei Engel tijdens een toespraak in het Museum van Tolerantie in New York. ‘Dat slavernij oké is. Dat marteling oké is.’

Jo Jin-hye, een Noord-Koreaanse vluchteling die tegenwoordig in de VS woont, riep Rodman op om de wedstrijd af te laten.

‘Zet je niet in om Kim Jong-un blij te maken’, aldus Jo. ‘Als je Noord-Korea wil helpen, zet je dan in om het Noord-Koreaanse volk te helpen, niet de overheid.’

Dennis Rodman is één van de enige Amerikanen die sprak met Kim Jong-un sinds zijn machtsovername in 2011. Het is niet bekend of hij na zijn reis door Amerikaanse overheidsinstellingen wordt ondervraagd. ‘Het zou me niet verbazen’, aldus Armstrong.

Rodman tijdens zijn tirade

Rodman reageert woedend op kritiek

Rodman ging vorige week dinsdag door het lint tijdens een interview met CNN. Na een vraag over Kenneth Bae schreeuwde Rodman met een sigaar pontificaal in zijn hand: ‘Begrijp je wel wat hij in dit land gedaan heeft? Vertel het me dan!’

‘Het kan me geen reet schelen wat jij er verdomme van vindt’, riep een zichtbaar kwade Rodman tegen de verbouwereerde interviewer. ‘Jij zit daar maar achter je microfoon, maar wij zijn hier. Ooit zal de deur hier opengaan en dat zal dankzij ons zijn.’

Rodman bood later zijn excuses aan de familie van Kenneth Bae aan. Hij zei dat het een stressvolle dag was geweest en dat hij gedronken had.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen op 8 januari in de Volkskrant.

Het verhaal dat de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un zijn machtige oom aan 120 honden had gevoerd verspreidde zich de afgelopen dagen als lopend vuur door de Nederlandse en internationale media. Nu blijkt de bron hiervoor waarschijnlijk een satirische komiek te zijn.

Kims oom Jang Song-thaek was te machtig geworden en beraamde een staatsgreep. Om deze reden werd Jang met vijf collega’s naakt in een kooi gegooid. Hierna werden 120 hongerige honden losgelaten. Zij aten de zes veroordeelden in een uur op.

Dit bericht of delen hiervan werden door talloze media overgenomen. Het AD, De Morgen en De Tijd en de websites van de Volkskrant, Elsevier en Fox News berichtten het nieuws. Wel meldden allen dat onzeker was of het verhaal waar was. De kranten beriepen zich op een artikel van de Singaporese krant The Straits Times. Die krant baseerde zich weer op een Chinees artikel van de Hong Kongse krant Wen Wei Po.

Kim Jong-un met zijn oom, Jang Song-thaek

Nu blijkt dat het verhaal een discutabele oorsprong heeft. Het verhaal verscheen voor het eerst op 11 december op Weibo, de Chinese versie van Twitter. Auteur: een imitator van de komiek Choi Seong-ho. Choi plaatst patriottische Noord-Koreaanse leuzen en verheerlijkt de leiders van de stalinistische dictatuur. Dit is echter geen oprechte bewondering, maar satire om de heroïsche zelfverheerlijking van het Noord-Koreaanse regime belachelijk te maken. Veel Chinese copycats imiteren Choi en de auteur van het hondenverhaal is er waarschijnlijk één van.

Wen Wei Po snapte de grap blijkbaar niet en nam het verhaal letterlijk over. De krant heeft een reputatie voor onbetrouwbaar nieuws.

Noord-Korea is een gesloten dictatuur waar nauwelijks journalisten worden toegelaten. Sensationele verhalen over Noord-Korea gebaseerd op schimmige bronnen steken vaker de kop op. Veel hiervan is onmogelijk te verifiëren en blijkt later onwaar te zijn.

Veel media hebben het bericht inmiddels van hun website verwijderd.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 7 januari 2014.

Merril Newman, de 85-jarige toerist die vorige maand werd opgepakt in Noord-Korea, heeft een excuusbrief voorgelezen. Hij betuigt spijt voor het doden van Noord-Koreaanse soldaten en burgers tijdens de Koreaanse Oorlog (1950 – 1953). Zijn rede werd zaterdag uitgezonden door de Noord-Koreaanse staatsmedia.

Newman, die als Amerikaans militair diende tijdens de Koreaanse Oorlog, zou tijdens de oorlog soldaten en guerrilla’s hebben geleid die burgers en militairen in Noord-Korea doodden. Noord-Korea beschuldigt Newman van ‘vijandige acties tegen de Noord-Koreaanse staat’, een ernstig misdrijf in het socialistische land. Ook zou hij contact hebben proberen te leggen met voormalige strijdmakkers en families daarvan. Tenslotte wordt hij beschuldigd van het meenemen van een e-boek dat kritiek levert op het Noord-Koreaanse politieke systeem.

Merril Newman

Het is niet duidelijk of hij de brief zelf schreef en vrijwillig voorlas. Gezien het gebrekkige Engelse taalgebruik is dit onwaarschijnlijk.

Newman was vorige maand als toerist in Noord-Korea. Op 26 oktober werd hij opgepakt in het vliegtuig dat hem weer naar Beijing moest brengen. Noord-Korea gaf dit pas een week geleden toe. Een vriend die met hem meereisde denkt dat de arrestatie een ‘verschrikkelijk misverstand’ is.

Op de video is te zien dat de excuusbrief op 9 november is getekend. Het Noord-Koreaanse ministerie van buitenlandse zaken geeft geen informatie over wat er nu met Newman gebeurt.

Sinds 2009 heeft Noord-Korea zeven Amerikaanse burgers gearresteerd, waaronder Kenneth Bae, een christelijke missionaris die al een jaar vastzit voor pogingen om de Noord-Koreaanse staat omver te werpen. Andere Amerikanen werden weer vrijgelaten, hoewel dit vaak wel een bezoek van een Amerikaanse oud-president vereiste.

Newman lijdt volgens zijn vrouw aan een hartziekte, waarvoor hij medicijnen nodig heeft. Zweedse diplomaten in Noord-Korea zouden deze medicijnen naar Newman toe hebben gebracht. Het is niet bekend of Newman deze heeft ontvangen.

Ieder jaar bezoeken enkele duizenden Westerse toeristen Noord-Korea. Deze tours verlopen doorgaans zonder problemen. Na Newmans arrestatie, vaardigde het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken een negatief reisadvies voor Noord-Korea uit voor haar burgers. Glyn Davies, Amerikaans speciaal gezant voor Noord-Korea, heeft Pyongyang gevraagd om Newman vrij te laten.

Glyn Davies

In 1950 viel toenmalig Noord-Koreaans leider Kim Il-sung Zuid-Korea binnen in een poging het land onder zijn leiding te herenigen. Nadat bijna heel Zuid-Korea werd veroverd, greep het Amerikaanse leger in. Zij dreven de Noord-Koreanen terug en probeerden Noord-Korea in te nemen. Hierop intervenieerde het Chinese leger, waarna de Amerikanen en Zuid-Koreanen weer naar de grens werden teruggedreven. In 1953 tekenden de strijdende partijen een wapenstilstand, maar geen vredesverdrag. Officieel zijn Noord- en Zuid-Korea nog altijd in oorlog.

Dat Noord-Korea als criminele paria te boek staat, komt de zuiderburen wel erg goed uit. Zij zijn maar al te graag de bron voor de wildste geruchten, die de hele wereld over gaan.

De toerleidster strooide gul met waarschuwingen. Wij bezochten vanuit Seoel de zwaarst bewaakte grens ter wereld: die tussen Noord- en Zuid-Korea. Doe niets geks, want dat gebruikt Noord-Korea gegarandeerd als propagandamateriaal. Als je naar Noord-Koreaanse militairen wijst, schieten ze. Ze zijn namelijk knettergek! Gelukkig beschermen de dappere Zuid-Koreaanse soldaten je tegen die doorgedraaide communisten. Ze vangen desnoods een kogel voor je op.

Dat was pas geleden. Een jaar eerder was de sfeer aan de andere kant van de grens gemoedelijker. In Noord-Korea werd ik toen eveneens door gidsen en militairen rondgeleid door het grensgebied. Zij vertelden over de Koreaanse Oorlog en de betreurde scheiding van beide Korea’s. We kregen bunkers, foto’s en het wapenstilstandverdrag te zien en werden naar dezelfde grensplaats gebracht. In tegenstelling tot in Zuid-Korea werden we in het noorden niet gefouilleerd. We hoefden in Noord-Korea geen verklaring te ondertekenen dat we ons zouden gedragen. Geen naar woord over hedendaags Zuid-Korea en zijn burgers. Na het grensbezoek werden we naar de souvenirwinkel gebracht.

Zuid-Koreaanse militaire parade

Dit microvoorbeeld past in een breder patroon. De agressieve taal van Noord-Korea over zijn zuiderbuur kennen we nou wel. Minder vaak halen Zuid-Koreaanse berichten en meningen over het noorden de media. Zijn deze wel zo professioneel en objectief als verwacht mag worden van een moderne democratie? De toerleidster uit Seoul hield er een propagandistische toon op na die eerder Noord-Koreaans van aard was. Van de Noord-Koreaanse media, die volledig door de overheid worden gestuurd, verwachten wij niets dan propaganda, leugens en haatzaaierij. De vrije en beschaafde pers van Zuid-Korea leent zich hier niet voor. Of toch wel?

De afgelopen twee jaar, ruwweg sinds Kim Jong-un zijn overleden vader opvolgde, brachten Zuid-Koreaanse media flink wat sensationele en ongefundeerde verhalen. Deze artikelen worden meestal rap door de internationale media overgenomen, die de informatie zelden checken. De Zuid-Koreanen hebben immers toch de beste bronnen omtrent Noord-Korea?

Dat klopt. Maar de meeste Zuid-Koreaanse berichtgeving over Noord-Korea mag dan correct zijn, internationale media pikken er juist de sensationele roddels uit. Buitenlandse journalisten weten vaak niet dat veel Zuid-Koreaanse media er niet voor terugdeinzen onbevestigde geruchten of leugens groots te publiceren.

Bijna 60 procent van krantenlezend Zuid-Korea leest Chosun Ilbo, JoongAng Ilbo of Dong-a Ilbo. Deze kranten, die ook sterk op internet zijn vertegenwoordigd, worden met een acroniem gezamenlijk de Cho-Joong-Dong genoemd, omdat ze een conservatief profiel delen.

De drie kranten, met name marktleider Chosun Ilbo, zijn er door critici in eigen land herhaaldelijk van beschuldigd dat ze hun berichtgeving aanpassen aan het gedachtegoed van de conservatieve en sterk anticommunistische Saenuripartij, die sinds 2007 aan de macht is. Zij besteden relatief vaker positieve aandacht aan de zittende overheid, terwijl zij negatieve verhalen hierover minder brengen. Berichten over Noord-Koreaans geweld en communistische spionnen in Zuid-Korea halen de kolommen wel.

Pornovideo
Zo berichtte Chosun Ilbo in augustus op basis van ‘anonieme Chinese bronnen’ dat Kim Jong-un zijn ex-vriendin Hyon Song-wol had laten executeren omdat die een pornovideo had gemaakt. Ook had ze een bijbel, strikt verboden in Noord-Korea. Nadat de pornovideo was opgedoken op Noord-Koreaanse en Chinese markten zou Kim haar voor het vuurpeloton hebben gezet.

Kim Jong-un en zijn ex-vriendin, Hyun Song-wol

Internationale media namen het bericht over en nog steeds zingt het verhaal rond. Maar de ‘Chinese bronnen’? Onbekend. De pornovideo? Door geen journalist opgespoord. Wel creëerde het verhaal een wereldwijde rel die het Noord-Koreaans regime voor de zoveelste keer in een kwaad daglicht stelt. Dat kwam de Saenuripartij goed uit.

Dit is niet het enige incident. Verschillende media, waaronder Chosun Ilbo, meldden dat Iraanse kernfysici aanwezig waren bij de laatste Noord-Koreaanse kernproef. Zij hadden hier fors voor betaald en de test dus mede gefinancierd. Dit bericht was gebaseerd op ‘anonieme inlichtingenbronnen’. ‘Ondanks alle speculaties zijn er nooit nucleaire banden ontdekt tussen Teheran en Pyongyang’, aldus onderzoeker Sico van der Meer van Instituut Clingendael, die zich specialiseert in de nucleaire programma’s van Noord-Korea en Iran. Suggereren dat deze banden bestaan, schept een dreiging en rechtvaardigt het anticommunistische en militaristische beleid van Zuid-Korea.

De gekleurde Zuid-Koreaanse media zijn niet het enige probleem. Verschillende Zuid-Koreaanse ngo’s en humanitaire organisaties, met name Open Radio for North Korea (ORNK), zijn de bron van wilde geruchten geweest. Nog voor Kim Jong-uns troonsbestijging berichtte ORNK dat Kim plastische chirurgie had ondergaan om meer te lijken op zijn opa Kim Il-sung. De organisatie wist zelfs te melden dat het zes operaties had gekost om de bolle wangen en onderkin te krijgen van de eerste leider van Noord-Korea. Hoewel beide heren zeker op elkaar lijken, is er geen enkel bewijs dat dit echt is gebeurd. Toch namen Britse kranten, van The Telegraph tot Daily Mail het ‘nieuws’ klakkeloos over. ORNK heeft in het verleden de vreemdste verhalen als feiten gebracht, zoals dat Hyon Song-wol niet de ex van Kim Jong-un, maar van zijn vader was. Voorzitter Ha Tae-kyung van ORNK is lid van de Saenuripartij.

Internationale media nemen veel Zuid-Koreaanse nieuwsberichten klakkeloos over. Omdat wereldwijd een beeld heerst van Noord-Korea als agressieve, repressieve, maar ook geheimzinnige natie kan ieder bericht gebaseerd op ‘anonieme bronnen’ potentieel waar zijn. Ook weten veel journalisten niet dat Chosun Ilbo en ORNK bevooroordeeld zijn en andere belangen hebben dan alleen het nieuws brengen. Dong-A Ilbo heeft zelfs een officiële verbintenis met The Times en The New York Times. Door deze constructie helpen veel Zuid-Koreaanse media vreemde berichten over Noord-Korea de wereld in. De internationale media nemen ze doorgaans toch wel over.

De overheid helpt Zuid-Koreanen een handje om hun negatieve beeld van Noord-Korea te handhaven. Volgens de opzettelijk vaag geformuleerde Nationale Veiligheidswet is het strafbaar om sympathie te tonen voor het noorden. Ieder jaar worden tientallen mensen met ‘communistische sympathieën’ aangehouden voor misdaden tegen de staat, soms voor niet meer dan het tweeten van iets positiefs over Noord-Korea. Noord-Koreaanse websites zijn in alle landen te bezoeken, behalve in Zuid-Korea. Ook websites die kritiek uitten op de dienstplicht of de marine werden gecensureerd. Zuid-Korea heeft honderden geschriften als ‘vijandige publicaties’ bestempeld. Dit zijn naast de werken van Kim Il-sung en Kim Jong-il ook kritische romans en boeken van Noam Chomsky. Het luisteren naar Noord-Koreaanse radio is verboden.

Stigmatiseren
In de Zuid-Koreaanse politiek worden linkse politici vaak ‘pro-Noord-Korea’ genoemd. In januari noemde een presentatrice van de grootste Zuid-Koreaanse televisiezender KBS (eigendom van de overheid) de burgemeester van Seoul ‘pro-Noord-Korea’ en ‘een communist’ die nationale belangen schaadt. De linkse parlementariër Lee Seok-ki werd in september gearresteerd omdat hij met een gewapende opstand Korea zou willen helpen herenigen onder Noord-Koreaanse leiding. Dit zijn slechts enkele voorbeelden van een bredere trend in de conservatieve partij om linkse politici te stigmatiseren en te associëren met de aartsvijand – vaak met succes. De Nationale Veiligheidswet werd ingevoerd om communisme te bestrijden. Nu wordt de dreiging van Noord-Korea ingeroepen om critici de mond te snoeren.

Arrestatie van Lee Seok-ki voor samenzwering met Noord-Korea

Zuid-Korea heeft belang bij een internationaal beeld van Noord-Korea als criminele paria, waarmee het officieel nog steeds in oorlog is. Dit beeld is ook niet incorrect. Mensenrechtenschendingen zijn in Noord-Korea zo wijdverspreid dat ze volgens de VN-commissie die hierop toeziet ‘een categorie op zichzelf vormen’. Maar veel Zuid-Koreaanse media, belangenorganisaties en politieke partijen doen er wel graag nog een schepje bovenop. Zo kan Zuid-Korea zich als goedaardig alternatief positioneren. Een tactiek om af te leiden van de maatschappelijke problemen in Zuid-Korea.

Ironisch genoeg putten Noord-Koreaanse staatsmedia vaak uit bestaande misstanden in het zuiden, die ze slechts overdrijven. Zo berichtten ze over het enorme aantal daklozen op straat, de enorme concurrentie op de arbeidsmarkt, het hoge aantal zelfmoorden en discriminatie van gevluchte Noord-Koreanen – allemaal bestaande problemen in Zuid-Korea. In dat opzicht verzinnen deze staatsmedia minder over hun vijand dan de Zuid-Koreaanse en internationale media.

De Franse filosoof Jacques Ellul schreef een halve eeuw geleden al dat propaganda in zowel democratische als autoritaire landen prominent aanwezig is. Het idee dat alleen Noord-Korea aan propaganda doet terwijl andere landen keurige objectieve journalistiek bedrijven, is onzin. Als we een geheimzinnig land als Noord-Korea, waar problemen schreeuwen om een oplossing, willen begrijpen en verbeteren, is niemand gebaat bij leugens en laster. Zeker niet als het noodlijdende Noord-Korea wordt gebruikt voor Zuid-Koreaanse binnenlandse doeleinden.

Een regime dat al drie generaties met ijzeren vuist regeert, een clandestien atoomwapenprogramma heeft en accepteert dat honderdduizenden van zijn bevolking de hongersdood sterven. Een bevolking waarvan honderdduizend mensen in strafkampen verblijven, die afgesloten is van de buitenwereld en die ondervoeding en repressie moet doorstaan: daar hoef je eigenlijk niets bij te verzinnen.

Een eerdere versie van dit artikel verscheen in de Volkskrant van 12 oktober 2013.

Vanaf vandaag begint Movies that Matter On Tour, waarbij op verschillende plaatsen in Nederland de film “Camp 14: Total Control Zone” wordt vertoond. Deze film gaat over een jongen die geboren werd in een Noord-Koreaans werkkamp en op 23-jarige leeftijd ontsnapte en voor het eerst kennismaakte met de buitenwereld. Hij vertelt over de gruwelijke toestanden in het kamp, waar hij gek genoeg ook een beetje heimwee naar heeft.

Na de film is er een “verdiepingsprogramma” met vragen en discussies waarbij ik aanwezig zal zijn. Eenieder die interesse heeft in een unieke en indrukwekkende humanitaire film kan ik de avond zeer aanraden! De trailer is op de website te zien.

Ik zal aanwezig zijn bij het verdiepingsprogramma op:

• 1 oktober in Filmtheater Hilversum
• 7 oktober in het Louis Hartlooper Complex in Utrecht
• 9 oktober in Kriterion Amsterdam

Bij de avonden van 7 en 9 oktober zal ook Marc Wiese, de regisseur van de film, aanwezig zijn. Ik hoop velen van u daar te zien en te spreken.

‘We weten niet wanneer de vulkaan kan uitbarsten’

De Amerikaanse promovenda Kayla Iacovino keerde vorige maand terug uit het meest gesloten land ter wereld. Ze deed onderzoek op de Noord-Koreaanse vulkaan de Paektusan. Deze staat half in China en half in Noord-Korea, maar nog niet eerder werden buitenlanders toegelaten tot de Noord-Koreaanse zijde.

Staat de Paektusan op uitbarsten?

‘Zelfs met de beste apparatuur weten we niet wanneer een vulkaan zal uitbarsten. De vulkaan is nog steeds actief, dus het kan zeker gebeuren.’

Kayla Iacovino

Er is weinig bekend over de Paektusan. Wat komen we te weten door jullie onderzoek?

‘Wij hebben seismometers, apparaten die bewegingen onder de vulkaan registreren en doorsturen, geplaatst om meer informatie te krijgen over de structuur van de vulkaan. Hierdoor kunnen we bepalen wat de staat van de vulkaan is en welke mogelijke gevolgen een uitbarsting kan hebben. Een nieuwe uitbarsting kan enorme overstromingen in China en Noord-Korea veroorzaken. Maanden erna kunnen modderstromen van tientallen kilometers nog een spoor van vernieling achterlaten. Ook doen we onderzoek naar de Millenniumuitbarsting, de op één na grootste uitbarsting uit de recente geschiedenis. We hebben monsters genomen waarmee we het verloop en de klimaatgevolgen van deze uitbarsting kunnen bepalen.’

‘Het belangrijkste dat wij met deze expeditie hebben bereikt is het plaatsen van de seismometers en het opzetten van een samenwerkingsverband met de Noord-Koreanen. De komende maanden komen de eerste data binnen. Deze “wetenschapsdiplomatie” kan een stap zijn om Noord-Korea op meerdere vlakken uit haar isolement te trekken.’

Noord-Korea is een land met een bijzondere reputatie. Op welke manier verschilt het land van plekken waar u eerder onderzoek hebt gedaan?

‘Wat het land zo uniek maakt, is dat we sterk afhankelijk waren van de Noord-Koreanen. Normaal doe ik zelfstandig veldonderzoek, waarbij ik alles plan, weet waar ik heenga en zelf het overzicht bewaar. Nu werden we door onze gidsen van plaats naar plaats geleid. Dit was soms ongemakkelijk, maar de Noord-Koreanen waren zeer behulpzaam en gaven ons opvallend veel vrijheden. Zo verbaasde het mij dat wij vrijwel overal foto’s mochten nemen.’

Toeristen kunnen alleen naar Noord-Korea met strak geregisseerde tours. Werden jullie gehinderd tijdens jullie onderzoek?

‘Er waren beperkingen, maar ons onderzoek liep hierdoor geen schade op. Zo mocht ik niet mee toen de andere onderzoekers een Noord-Koreaans woonhuis bezochten omdat ik Amerikaans ben. Verder werden we geheel vrij gelaten.’

‘De Amerikaanse en Britse beperkingen zorgden voor meer problemen. We wilden apparatuur meenemen waarmee we de inhoud van de vulkaan beter in kaart konden brengen, maar dit werd door VN-sancties onmogelijk gemaakt. De apparatuur is namelijk ook te gebruiken voor nucleair onderzoek. De expeditie stond eigenlijk voor vorig jaar gepland, maar ging niet door omdat we geen toestemming kregen om de seismometers Noord-Korea in te brengen. We hadden enkele dagen voordat we op het vliegtuig stapten nog twijfels of we zouden gaan.’

Het Hemelmeer

De Paektusan is een heilige plek voor Noord-Koreanen. Wat merkten jullie daarvan?

‘We zagen veel Noord-Koreaanse toeristen. Onze gidsen toonden ons de plek waar Kim Jong-il geboren zou zijn. Ook was er een enorme trap van de top van de vulkaan naar het meer in de krater aangelegd. Deze trap was volgens de gidsen een geschenk van Kim Jong-il aan het volk.’

Wat waren die Noord-Koreaanse wetenschappers voor mensen?

‘De geologen weten goed waar ze mee bezig zijn. Ze missen echter toegang tot de nieuwste kennis en technologie. Zij stuurden ons een lijst met artikelen die ze graag wilden hebben. Op de lijst stond geen enkel artikel van na 2003. Zij weten dus niet eens van het bestaan van nieuwere studies af! Ook wilden zij toegang tot de satellietdata van NASA, terwijl je hier niet meer dan een internetverbinding voor nodig hebt. Dat hebben ze echter niet in Noord-Korea.’

‘De samenwerking verliep uitstekend. Na afloop was er een workshop waarin wij en de Noord-Koreanen onze onderzoeksresultaten aan elkaar presenteerden. Wij hebben de Noord-Koreanen uitgenodigd in het Verenigd Koninkrijk. Dat is goed voor de samenwerking en we kunnen hen vertrouwd maken met de nieuwste technologie.’

Een eerdere versie van dit artikel werd gepubliceerd in de Volkskrant van 18 september 2013.

Kijk goed naar het officiële portret van Noord-Koreaanse presidenten Kim Il-sung en Kim Jong-il. Achter de twee voormalige communistische leiders is nog iets afgebeeld. Dit is de Paektusan, een vervaarlijke vulkaan die half in China en half in Noord-Korea ligt. Onlangs kreeg een team Brits-Amerikaanse wetenschappers als eerste buitenlandse onderzoekers toegang tot het gebied rondom de vulkaan om veldonderzoek te verrichten, meldt Science.

Reden voor de expeditie is dat sinds enkele jaren verschillende wetenschappers hun bezorgdheid uiten over het gevaar van een nieuwe uitbarsting van de Paektusan binnen afzienbare tijd. De laatste, kleinschalige uitbarsting van de vulkaan vond plaats in 1903. Er wordt geschat dat een nieuwe uitbarsting tien tot honderd keer meer schade kan veroorzaken dan de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull in 2010. De grootste dreiging wordt gevormd door de 2 miljard water in het Hemelmeer, wat bij een uitbarsting tot zeer ernstige overstromingen zou leiden.

Al sinds 1999 signaleren wetenschappers in een Chinees onderzoekscentrum bij de Noord-Koreaanse grens hervatte activiteit van de vulkaan. Hun data suggereren dat seismische activiteit, aardverschuivingen en gasuitstoten zijn toegenomen. Dit kan er volgens onderzoekers op duiden dat de magmakamer van de vulkaan zich opnieuw aan het vullen is. Een uitbarsting zou dreigen. Een analyse van vrijgekomen gassen lijkt deze vermoedens te bevestigen. Er kan echter moeilijk iets met zekerheid gezegd worden, omdat buitenlandse onderzoekers niet tot de Noord-Koreaanse zijde werden toegelaten – tot nu dus.

Seismoloog James Hammond van het Imperial College te Londen kreeg met twee collega’s toestemming om een week met een team van Noord-Koreaanse geologen onderzoek te doen rondom de Paektusan. In het nog altijd vrijwel boomloze landschap verzamelden zij in de geringe tijd die zij hadden zo veel mogelijk bodemmonsters en andere data. Ook voeren zij met een motorboot over het meer dat de caldera, de kenmerkende krater bovenop de vulkaan, heeft gevuld. Hier analyseerden zij vulkanische gassen die richting het wateroppervlak bubbelen.

Tijdens de expeditie plaatsten Hammond en zijn collega’s zes seismometers ten oosten van de vulkaan. Die zullen alle verdachte bewegingen onder de vulkaan analyseren en doorsturen. Ook registreren ze seismische golven die vanuit de omgeving door het binnenste van de Paektusan bewegen. Met deze informatie kan Hammond de magmakamer en omliggende rotsen deels in kaart brengen, waardoor meer over de structuur en potentiële dreiging van de vulkaan bekend wordt.

De zorgen rondom de vulkaan komen niet uit de lucht vallen: vlak voor het jaar 1000 veroorzaakte de vulkaan de op één na zwaarste uitbarsting uit de recente geschiedenis, slechts overtroffen door de beruchte uitbarsting van de Tambora in 1815 die voor “het jaar zonder zomer” in Noord-Europa zorgde. Al in 2011 vond er daarom een zeldzame ontmoeting tussen Noord- en Zuid-Koreaanse vulkanologen in Zuid-Korea plaats. Zuid-Koreaanse en andere wetenschappers kregen tot nu toe echter geen toegang tot Noord-Korea om ter plekke onderzoek te doen.

Het Hemelmeer

Wel ging er een moeizame voorgeschiedenis aan de expeditie vooraf. Al in 2011 werd Hammond uitgenodigd door een Noord-Koreaanse organisatie die zich richt op technologisch onderzoek. Pas twee jaar later kon hij vertrekken, vanwege problemen met de financiering en met de VN-sancties die tegen het land gelden.

Het gebied rondom de vulkaan heeft een bijzondere plek binnen de Noord-Koreaanse cultuur. Volgens Koreaanse mythologie zou in 2333 voor Christus Dangun, de kleinzoon van de Hemelgod, hier zijn neergedaald om Korea en het Koreaanse volk te stichten. In Noord-Korea staat het gebergte symbool voor de guerrillastrijd die stichter en guerrillastrijder Kim Il-sung voerde tegen de Japanse kolonisator. Het geldt officieel als de geboorteplaats van de vorige leider Kim Jong-il, hoewel Russische bronnen aantonen dat hij eigenlijk in een kamp in Siberië geboren werd. Toen Kim Jong-il in december 2011 stierf, berichtten Noord-Koreaanse staatsmedia dat het ijs bovenop de Paektusan luid kraakte,er  een sneeuwstorm losbarstte en er een rode gloed boven de zogeheten Jong-ilberg oplichtte. De Kimdynastie werd eerder dit jaar door Kim Jong-un de “Paektubloedlijn” genoemd.

De expeditie heeft ook nieuwe historische informatie opgeleverd over de Millenniumuitbarsting van tien eeuwen geleden. Deze uitbarsting blies een aspluim van 50 kilometer hoog de lucht in en creëerde een vijf kilometer brede krater waar zich nu het idyllische Hemelmeer bevindt. Het schoot ongeveer honderd kubieke kilometer vulkanisch gesteente weg waarvan stukken tot in noordelijk Japan, 1200 kilometer verder, zijn teruggevonden.

De onderzoekers noemden het analyseren van een tien meter dikke deken van puimsteen afkomstig van de Millenniumuitbarsting een hoogtepunt van de expeditie. De onderzoekers denken met de gewonnen bodemmonsters te kunnen vaststellen hoe de vulkaanuitbarsting precies verlopen is en wanneer deze exact plaatsvond. Ook kan mogelijk achterhaald worden welke gevolgen de uitbarsting voor het klimaat heeft gehad.

Hoewel de onderzoekers zeer tevreden met de resultaten van de expeditie zijn, geven zij toe dat dit pas een eerste stap was. Het onderzoeksteam hoopt om tijdens toekomstige expedities met meer seismometers de magmakamer in kaart te kunnen brengen en veranderingen in deze kamer te registreren. Volgende zomer willen ze de vulkanische gassen uit het kratermeer analyseren om de taaiheid van het magma te bepalen. Meer taaie magma zou grotere druk opleveren wanneer het eruit moet, waardoor de kans op een gewelddadigere uitbarsting stijgt.

VOLGENDE BLOG: Een interview met Kayla Iacovino, één van de onderzoekers die meeging met de expeditie naar de Paektusan

Een eerdere versie van dit artikel werd op 7 september gepubliceerd in de Volkskrant.

De komende twee weken ben ik op een grotendeels internetloze vakantie. Na 25 augustus ben ik terug en zal ik de website, de Facebookpagina en Twitterpagina over Noord-Korea weer updaten. Tot dan!

Vanavond ben ik te gast in de studio van Radio 1 om in het programma “Met het oog op morgen” over de herdenkingen rondom de Koreaoorlog te spreken. In deze blogpost alvast een bespreking van deze oorlog, de gevolgen ervan en de herdenkingen in Noord- en Zuid-Korea.

Aankomende zaterdag is het precies zestig jaar geleden dat de Koreaoorlog (1950 – 1953) na drie jaar bloedige strijd in een wapenstilstand eindigde. De oorlog, het eerste gewapende conflict tijdens de Koude Oorlog, kostte meer dan 2,5 miljoen mensen het leven. Dit weekend worden in zowel Noord- als Zuid-Korea herdenkingen gehouden van de oorlog die de facto nooit geëindigd is, omdat er wel een wapenstilstand, maar nooit een vredesverdrag gesloten werd.

De Koreaoorlog (1950 – 1953)

Na de Tweede Wereldoorlog werd de voormalige Japanse kolonie Korea opgedeeld in twee delen: een door de Sovjet-Unie te overzien communistische noordelijke staat en een zuidelijke kapitalistische staat onder supervisie van de Verenigde Staten. Eind jaren ’40 trokken zowel de VS als de Sovjet-Unie hun troepen terug van het Koreaanse schiereiland. De Noord-Koreaanse leider greep deze gelegenheid aan om in juni 1950 Zuid-Korea binnen te vallen.

Kim Il-sung

Noord-Korea nam in razend tempo bijna heel Zuid-Korea in. Toen ze bijna het zuidelijkste puntje van het Koreaanse schiereiland hadden bereikt, verraste het Amerikaanse leger met een amfibische landing in Incheon in september 1950. Een coalitie van Zuid-Koreaanse, Amerikaanse en andere bevriende troepen heroverden de meeste Zuid-Koreaanse provincies en staken een maand later de oude grens met Noord-Korea over. Na een vernietigende opmars door Noord-Korea stuurde Mao Zedong Chinese militairen de grens over om het Noord-Koreaanse leger te helpen. Deze coalitie wist de Zuid-Koreaanse alliantie weer terug te brengen naar de 38^e breedtegraad, die voor die oorlog de grens tussen Noord- en Zuid-Korea had gemarkeerd.

De jaren erop hielden de gevechten aan, tot er in juli 1953 een wapenstilstand werd gesloten tussen Noord-Korea, China en de Verenigde Staten. Deze wapenstilstand is nooit ondertekend door Zuid-Korea, een feit dat Noord-Korea als propaganda gebruikt om de Zuid-Koreaanse overheid consequent als “Amerikaans marionettenregime” te bestempelen.

Na de oorlog

Na de Koreaoorlog ontwikkelden beide Korea’s zich in andere richtingen. Noord-Korea werd een communistische eenpartijstaat naar Russisch voorbeeld en collectiviseerde haar landbouw, richtte zich op industrialisatie en voert tot op de dag van vandaag een totalitair politiek bewind. Na de Koude Oorlog stortte de Noord-Koreaanse economie in en leed de bevolking jarenlang onder een hongersnood die aan meer dan 600.000 mensen het leven kostte. Zuid-Korea werd ingericht als kapitalistische staat en maakte vanaf de late jaren ’70 een enorme economische groei door. Sinds de jaren tachtig is het een democratische natie en één van de meest technologisch geavanceerde landen ter wereld, bekend van merken als Daewoo, Hyundai en Samsung.

Herdenkingen

Beide Korea’s herdenken de oorlog komend weekend op verschillende manieren. De Koreaoorlog, die aan meer dan 2,5 miljoen mensen het leven kostte en voor beide partijen nauwelijks winst opleverde, wordt in zowel Zuid-Korea als de Verenigde Staten als tragedie ervaren. De herdenkingen in Seoul en Washington zullen dan ook een sober en respectvol karakter hebben.

Meer ogen zijn gericht op de herdenkingen in Noord-Korea, waar de oorlog bekend staat als de “Vaderlandse Bevrijdingsoorlog”. Hier hebben de herdenkingen zowel een respectvol als een feestelijk karakter, omdat de Koreaoorlog in Noord-Korea geïnterpreteerd wordt als een overwinning van Kim Il-sung, grondlegger van de communistische staat.

Li Yuanchao ontmoet Kim Jong-un

Afgelopen week bezocht Li Yuanchao, de Chinese vicepresident, Pyongyang en sprak daar met Kim Jong-un. Dit is het hoogste Chinese staatsbezoek sinds het aantreden van de jonge Noord-Koreaanse leider in december 2011. Ook zijn er enkele internationale journalisten uitgenodigd, die tot hun eigen verbazing gisteren Kim Jong-un en andere hooggeplaatste Noord-Koreaanse leiders in levende lijve zagen. CBS News en Sky News zonden beide videoverslagen van hun bezoek uit. Ook zijn er twee Amerikaanse veteranen aanwezig bij de herdenkingen, die met hulp van het Noord-Koreaanse leger de stoffelijke resten van hun strijdmakker hopen te vinden.

Op maandag ging een nieuwe versie van de Arirang Mass Games in première. Tijdens dit enorme culturele evenement wordt de geschiedenis en toekomst van Noord-Korea uitgebeeld. Dit jaar waren er enkele noemenswaardige veranderingen. Voor het eerst was er een deel ter ere van de vriendschappelijke relaties met Rusland  aanwezig. Het gebruikelijke deel dat de goede banden met China viert werd nog steeds opgevoerd, maar in een aanzienlijk ingekorte versie. Dit kan duiden op een poging van Noord-Korea om toenadering tot Rusland te zoeken nadat de relatie met China de afgelopen maanden een flinke deuk opliep. Ten slotte was er ook een kort stuk waarbij een olijftak werd uitgebeeld, wat symbool staat voor Noord-Korea’s vriendschappelijke banden met alle landen van de wereld.

Voor de rest van het weekend staan verschillende evenementen gepland. Er zullen veel culturele, muzikale en herdenkingsevenementen georganiseerd worden. Noord-Koreaanse en Chinese veteranen zijn uit heel Noord-Korea en daarbuiten naar Pyongyang gekomen. Op zaterdag wordt het hoogtepunt met een grootschalige militaire parade verwacht. Na afloop zal een nieuwe blogpost geplaatst worden.

Voor Kennislink ben ik gevraagd om een analyse te schrijven over de rationaliteit over de dreigementen en oorlogstaal die recent werden geuit door Noord-Korea. In dit artikel laat ik zien dat er een duidelijke rationaliteit en strategie achter dit ogenschijnlijk onvoorspelbare gedrag zitten. Ik schreef eerder een soortgelijk artikel voor de Volkskrant, maar ik heb uiteraard in dit artikel nieuwe inzichten verworven. Lees het artikel “De rationaliteit van Kim Jong-un” hier.